Propofol to anestetyk podawany dożylnie w celu wprowadzenia chorego w stan znieczulenia ogólnego, np. w trakcie dotkliwych zabiegów diagnostycznych. W wyniku jego wstrzyknięcia pacjent traci świadomość. Oto najważniejsze wskazania do stosowania propofolu!
Propofol jest krótko działającym lekiem wykorzystywanym do wprowadzenia i podtrzymania znieczulenia ogólnego u pacjenta. Substancję aplikuje się za pośrednictwem zastrzyku, w wyniku którego środek przedostaje się przez tkanki i ulega szybkiemu metabolizmowi. Najmocniej wchłania się w wątrobie (w aż 90%). Przy zabiegach diagnostycznych podaje się go często z innymi lekami, ale bywa też stosowany w przypadku poważniejszych zabiegów chirurgicznych. Jak każdy silnie działający lek, propofol może wywoływać szereg działań niepożądanych, dlatego przed aplikacją należy dokładnie poznać jego właściwości, działanie oraz przeciwwskazania do stosowania.
Na czym polega działanie propofolu?
W niecałą minutę po dożylnym podaniu propofolu dochodzi do utraty przytomności przez chorego. W tym czasie wraz z krwią substancja przedostaje się z ramienia (miejsca iniekcji) do mózgu. Działanie propofolu we krwi nie trwa dłużej niż 5 minut – później jest metabolizowany jako glukuronian propofolu i hydrochinon. Lek wydalany jest z organizmu za pośrednictwem nerek. Po wspomnianym czasie pacjent całkowicie się wybudza, a skutki działania propofolu mogą utrzymywać się do godziny.
Co istotne, substancja wchodzi w pełną reakcję z białkami obecnymi w osoczu. Wlewy można podawać przez maksymalnie kilka dni. Po ustaniu 10-godzinnego wlewu stężenie propofolu we krwi się zmniejsza o połowę w niecałe 10 minut. Warto dodać, że czas działania substancji nie jest uzależniony od płci pacjenta, ale np. osoby starsze wykazują o wiele większą wrażliwość na jej właściwości.
Wskazania do stosowania propofolu
Propofol to substancja stosowana do wprowadzenia i utrzymania znieczulenia ogólnego u dorosłych osób. Stosuje się go również w przypadkach potrzeby uspokojenia pacjentów na oddziałach intensywnej opieki przy zachowaniu przez nich świadomości. Odpowiednia dawka propofolu może zostać też podana dziecku powyżej 28. dnia życia, jeśli poddawane jest ono zabiegom diagnostycznym lub chirurgicznym. Istnieje możliwość podawania leku razem z innymi lekami znieczulającymi regionalnie albo miejscowo.
Stosowna dawka podawana jest przy sedacji pacjentów powyżej 16. roku życia, którzy poddawani są intensywnej terapii podczas oddychania kontrolowanego.
Jak dawkować lek propofol?
W celu znieczulenia propofolem podaje się go wyłącznie dożylnie (przez wstrzyknięcie lub w postaci wlewu). Co więcej, może on być stosowany jedynie w warunkach szpitalnych lub w placówkach dziennego leczenia. Te ostatnie muszą jednak mieć system stałego monitorowania stanu zdrowia pacjenta. Podawanie propofolu powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza anestezjologii lub intensywnej terapii.
Dawkowanie propofolu
Dawka przeznaczona dla konkretnego pacjenta powinna być uzależniona od jego:
- wieku;
- masy ciała;
- reakcji organizmu;
- ewentualnych chorób towarzyszących.
Należy mieć na uwadze, że osoby z nadwagą wymagają podania większej dawki leku.
- Substancję aplikuje się stopniowo, aż do wystąpienia objawów znieczulenia. W większości przypadków pacjentów poniżej 55 lat wystarczająca dawka propofolu wynosi 1,5–2,5 mg/kg masy ciała. Można zmniejszyć całkowitą dawkę leku, wydłużając czas jego podawania i spowalniając wlew.
- W przypadku wprowadzania do znieczulenia dzieci, które ukończyły 8. rok życia, bezpieczna dawka wynosi 2,6 mg/ks masy ciała.
- Młodsze dzieci w wieku powyżej 1. miesiąca, ale nie starsze niż 3 lata, powinny przyjmować dawkę w granicach 2,4–4 mg.
Dawki propofolu dla dorosłych
W celu podtrzymania znieczulenia ogólnego u dorosłych propofol aplikuje się w ciągłym wlewie albo powtarzając kolejne wstrzyknięcia. Jeśli chodzi o szybkość wlewu, może ona być różna w zależności od reakcji konkretnego pacjenta. Przeważnie wynosi 4–12 mg substancji na kilogram masy ciała w ciągu godziny. Jako wstrzyknięcie propofol podaje się z kolei w dawce wynoszącej 20–50 mg. W przypadku starszych pacjentów zbyt szybkie wstrzyknięcia mogą powodować problemy krążeniowo-oddechowe.
Dawkowanie propofolu u osób starszych i ciężko chorych
Jeśli chodzi o stosowanie środka w celu uspokojenia dorosłego pacjenta wentylowanego mechanicznie, propofol podaje się w formie wlewu ciągłego, a szybkość należy dopasować do oczekiwanego stopnia sedacji. Przyjmuje się, że dawki te mieszczą się w przedziale 0,3–4 mg na kilogram masy ciała. Sposób dawkowania u pacjentów w podeszłym wieku i osób znajdujących się w III i IV grupie zgodnie z klasyfikacją Amerykańskiego Towarzystwa Anestezjologów powinien zostać indywidualnie dostosowany do ich stanu zdrowia oraz wrażliwości. Zasada ta dotyczy zarówno indukcji znieczulania, jak i chęci utrzymania sedacji.
Przeciwwskazania do stosowania substancji
Jeśli pacjent przejawia wrażliwość na substancję czynną propofolu, należy zachować szczególną ostrożność przy jego stosowaniu, a najlepiej całkowicie je wykluczyć. W celu uspokojenia można stosować go u osób dorosłych i dzieci, jednak tylko u tych powyżej 16. roku życia. Substancja nie powinna być wykorzystywana w położnictwie ani w trakcie porodu przez cesarskie cięcie – istnieje ryzyko, że zostanie ona wchłonięta przez dziecko.
Nie zaleca się również podawania leku:
- osobom z niewydolnością serca;
- noworodkom;
- osobom z chorobą niedokrwienną serca;
- pacjentom z problemami oddechowymi;
- chorym na padaczkę;
- osobom z niewydolnością wątroby czy nerek.
Zamienniki propofolu
W wymienionych przypadkach należy zastosować lek zamienny lub inny środek o działaniu znieczulającym. Substancje wykazujące podobny mechanizm działania to np.:
- ketamina;
- etomidat;
- podtlenek azotu;
- sufentantyl.
Działania niepożądane propofolu. Jak reaguje z innymi lekami?
Porpofol może niekorzystnie wpływać na zdrowie pacjenta, wywołując m.in. takie reakcje, jak:
- wzrost stężenia histaminy we krwi;
- ból;
- bezdech, hiperwentylacja,
- ruchy mimowolne, skurcze;
- drżenia mięśni;
- spadek ciśnienia krwi;
- zmniejszenie rzutu serca;
- odruchowa tachykardia;
- depresja układu oddechowego;
- halucynacje, omamy.
Jakie są jeszcze możliwe skutki uboczne?
Jeśli lek przyjmuje osoba, we krwi której istnieje bardzo niskie stężenie dwutlenku węgla, możliwe są także inne skutki uboczne:
- wzmożony opór mózgowy łożyska naczyniowego;
- spowolniony metabolizm ośrodkowego układu nerwowego;
- obniżony poziom zużycia tlenu;
- wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Zażywanie substancji razem z innymi środkami medycznymi skutkuje zwykle wzrostem stężenia propofolu we krwi pacjenta.
Propofol a ciąża, laktacja i rozród
Nie zaleca się podawania leku kobietom w ciąży, gdy nie ma takiej konieczności. Dowiedziono, że propofol przenika przez łożysko, powodując ryzyko wystąpienia u dziecka niewydolności oddychania czy krążenia. Jeśli chodzi o zabiegi związane z przerwaniem ciąży, lek może być stosowany. Wiadomo także, że substancja przenika do mleka matki karmiącej w okresie laktacji, dlatego w ciągu doby po zażyciu leku nie należy dostarczać dziecku pokarmu, a zebrany, np. przez laktator, należy wyrzucić.
Jeśli chodzi o wpływ propofolu na płodność, nie dowiedziono żadnych negatywnych konsekwencji, jednak należy mieć na uwadze, że nie przeprowadzono w tym kierunku dostatecznych badań.
Inne skutki uboczne w wyniku zażycia dawki propofolu
Bezpośrednio po aplikacji substancji w miejscu wstrzyknięcia może pojawić się ból. Jeśli przypadkiem propofol poda się donaczyniowo, istnieje ryzyko martwicy tkanek. W trakcie wprowadzania do znieczulenia czasami pojawia się bezdech albo mimowolne ruchy czy drgające mięśnie. Niekiedy spada ciśnienie krwi. Przy wybudzaniu pacjent może skarżyć się na:
- wymioty;
- zaburzenia widzenia;
- halucynacje.
Przy długotrwałym aplikowaniu propofolu odnotowano okresową zmianę barwy moczu.
Do rzadkich reakcji organizmu na działanie leku zalicza się:
- obrzęk płuc;
- reakcję anafilaktyczną;
- zapalenie trzustki;
- zapalenie żył;
- zakrzepicę.
Przedawkowanie – jak się objawia?
Przyjęcie zbyt dużej dawki propofolu może prowadzić do depresji układu oddechowego, jak również wstrzymania czynności układu sercowo-naczyniowego.
Propofol to substancja dość powszechnie stosowana w anestezjologii i na oddziałach intensywnej terapii. Ze względu na swoje działanie znieczulające umożliwia przeprowadzenie szeregu poważniejszych zabiegów czy operacji. Należy jednak zachować szczególną ostrożność przy jej wdrażaniu, zwłaszcza wśród pacjentów z grup obarczonych największym ryzykiem powikłań i najbardziej narażonych na skutki uboczne.
Zobacz też:
- Znieczulenie podpajęczynówkowe – oddawanie moczu: skuteczność, bezpieczeństwo i zastosowanie
- Lidokaina i jej zastosowania. Jak uzyskać miejscowe znieczulenie i na jakie działania niepożądane należy uważać?
- Natrii hydrogenocarbonas – soda oczyszczona. Dawkowanie, zastosowanie i przeciwwskazania. Co warto wiedzieć o tej substancji?
- Sinecod – zastosowanie, dawkowanie, przeciwwskazania
- Mesopral – zastosowanie, dawkowanie i przeciwwskazania
- Flumazenil – zastosowanie i środki ostrożności. Co warto wiedzieć o tym leku?
- Nalokson – substancja przeciwdziałająca opioidom. Jak dokładnie działa chlorowodorek naloksonu jako roztwór?
- Milurit – poznaj zastosowanie i możliwe działania niepożądane leku!
