Wstrząs hipowolemiczny to kliniczny stan zagrożenia życia. Dochodzi podczas niego do znacznego i przede wszystkim gwałtownego spadku ciśnienia i niedotlenienia narządów wewnętrznych. Sprawdź, czym jest wstrząs krwotoczny oraz jakie są jego przyczyny i objawy!
Wstrząs to ogólna definicja ostrej niewydolności krążenia. Stan ten zazwyczaj wynika z niewystarczającej ilości, dostarczanego do komórek organizmu, tlenu wraz z innymi składnikami odżywczymi. Wstrząs może być powodowany przez różne czynniki, które warunkują jego rodzaj. Pierwsza pomoc oraz leczenie zależą w głównej mierze od przyczyny. W tym artykule skupimy się na wstrząsie krwotocznym. Dowiedz się, czym jest wstrząs hipowolemiczny, jakie są jego przyczyny i możliwe objawy oraz jak udzielić pomocy poszkodowanemu!
Czym jest wstrząs?
Kiedy tkanki otrzymują zbyt mało tlenu, dochodzi do niewydolności organizmu. Taki stan nazywany jest wstrząsem i stanowi bezpośrednie zagrożenia dla życia pacjenta. Podstawą leczenia jest stabilizacja ogólnego stanu poszkodowanego oraz usunięcie przyczyny powstania tego stanu. Rodzaj udzielonej pomocy i leczenia zależy więc przede wszystkim od rodzaju wstrząsu. Niezależnie od czynnika wywołującego wstrząs organizmu potrzebna jest pilna konsultacja lekarska. Poznaj główne rodzaje wstrząsów i dowiedz się najważniejszych informacji o wstrząsie krwotocznym!
Rodzaje wstrząsu
Wstrząsy organizmu możemy podzielić z punktu widzenia patofizjologicznego oraz ze względu na przebieg kliniczny. Wśród stanów patofizjologicznych wyróżniamy:
- wstrząs hipowolemiczny;
- wstrząs dystrybucyjny, czyli naczyniopochodny;
- wstrząs kardiogenny;
- wstrząs obturacyjny.
Podział kliniczny wyróżnia następujące wstrząsy:
- anafilaktyczny;
- hipowolemiczny;
- neurogenny;
- septyczny;
- toksyczny.
Wstrząs hipowolemiczny – wstrząs krwotoczny
Hipowolemiczny wstrząs nazywany jest również wstrząsem oligowolemicznym. Jego przyczyna to obniżenie objętości krwi. O krwotocznym wstrząsie mówimy, jeśli utrata dotyczy ponad 1/3 objętości krwi krążącej. Tak poważny ubytek płynów wypełniających łożysko naczyniowe uniemożliwia efektywną pracę serca. Poprzez zaburzenia w pompowaniu przez serce dochodzi do obniżenia skurczowego ciśnienia tętniczego krwi poniżej 90 mmHg. Do wstrząsu prowadzą więc zazwyczaj krwotoki. Jednak przyczyny nadmiernych krwawień mogą być różne. Jakie są najczęstsze powody tego rodzaju wstrząsu?
Przyczyny wstrząsu hipowolemicznego
Podstawową przyczyną tego typu wstrząsu jest rozległy krwotok, który może wystąpić podczas:
- rozległego urazu;
- krwawienia pooperacyjnego lub w trakcie operacji;
- krwawienia z przewodu pokarmowego;
- pęknięcia ciąży pozamacicznej;
- niewydolności wątroby (krwawienia z żylaków przełyku).
Wstrząs hipowolemiczny może być jednak spowodowany również zmniejszeniem objętości osocza na skutek:
- ucieczki płynów do trzeciej przestrzeni;
- oparzenia trzeciego stopnia;
- odwodnienia;
- złuszczającego zapalenia skóry;
- przewlekłych biegunek i wymiotów;
- wielomoczu;
- nadmiernego wydalania sodu.
Kliniczne objawy wstrząsu hipowolemicznego a objętość utraconej krwi chorego
Objawy wstrząsu oligowolemicznego są zależne od stopnia zaawansowania oraz ilości utraconych płynów. Symptomy świadczące o krwotoku dzielą się na wyrównane i niewyrównane. Pierwsza faza jest próbą kompensacji utraty krwi polegającą na próbie pobudzenia układu współczulnego. Druga faza to zaś stan, w którym doszło do znaczącego niedoboru płynów i jej objawy zależą przede wszystkim od objętości deficytu.
Pierwsze objawy
Początkowe symptomy mogą świadczyć o procesie toczącym się wewnątrz organizmu. Jeśli zostaną one dobrze zdiagnozowane i dojdzie do skutecznej interwencji medycznej, możliwe jest zatrzymanie krwawienia i uratowanie życia pacjenta. Do pierwszych objawów wstrząsu hipowolemicznego należą:
- osłabienie;
- zawroty głowy;
- bladość skóry;
- nadmierne pocenie się;
- wzmożone pragnienie;
- osłabienie tętna.
Objawy niewyrównane
W przypadku nierozpoznania początkowego stadium wstrząsu organizm zaczyna wchodzić w fazę niewyrównaną. Mięśnie oddechowe oraz serce zaczynają pracować w nieefektywny sposób i dochodzi do osłabienia przepływu tkankowego. Co więcej, możliwa jest także hipotonia, wstrzymanie krążenia oraz utrata świadomości i kwasica. Wśród konsekwencji należy także wyróżnić niewydolność wielonarządową oraz zgon pacjenta.
Objawy a utrata płynów ustrojowych
Stopień zaawansowania schorzenia, jego objawy oraz rokowania zależą od ilości utraconej krwi:
- utrata 15% całkowitej krwi – przyspieszone tętno;
- utrata 15-30% całkowitej krwi – tętno około 100 uderzeń na minutę, 20-30 oddechów na minutę, blada skóra po ucisku;
- utrata 20-40% całkowitej krwi – przyspieszone tętno, obniżone ciśnienie tętnicze krwi, 30-40 oddechów na minutę, wydłużone zblednięcie po ucisku, a pacjent może być pobudzony;
- utrata powyżej 40% całkowitej krwi – niskie tętno i ciśnienie krwi, blada i zimna skóra, chory może zapaść w letarg.
Pierwsza pomoc przy wstrząsie hipowolemicznym – podawanie płynów i zatamowanie krwawienia
W przypadku wystąpienia wstrząsu hipowolemicznego należy bezwzględnie zatamować krwawienie. Ratownik na miejscu zdarzenia musi zabezpieczyć drogi oddechowe pacjenta, aby uniknąć utraty erytrocytów, które są nośnikami tlenu. W zależności od rozległości uszkodzeń może okazać się, że krwotoku wewnętrznego nie da się opanować. W takiej sytuacji nie należy stosować obfitych wlewów dożylnych – konieczne jest wdrożenie terapii z krystaloidami oraz koloidami, które skutecznie wypełnią łożysko naczyniowe. W razie problemów z oddychaniem potrzebna będzie resuscytacja, czyli masaż mięśnia sercowego wraz z oddechami ratowniczymi.
Leczenie wstrząsu krwotocznego
Leczenie zarówno wstrząsu krwotocznego, jak i wstrząsu anafilaktycznego czy każdego innego, zależy przede wszystkim od przyczyny schorzenia i stanu pacjenta. Specjalistyczne leczenie polega na zatamowaniu krwotoku, dokładnym oczyszczeniu ran zewnętrznych oraz przywróceniu odpowiedniej ilości krwi. Niezbędne jest podawanie tlenu, płynów i środków krwiopochodnych. Bardzo ważne jest także wsparcie układu krążenia i zabezpieczenie poszkodowanego przed utratą ciepła. Po ustabilizowaniu stanu należy wykluczyć przyczynę, która spowodowała wstrząs.
Utrata krwi a rokowania – niewydolność wielonarządowa
Hipowolemiczny wstrząs jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Nie zawsze jednak dochodzi do zgonu. Następstwem zbyt dużej utraty krwi mogą być m.in.:
- udar mózgu;
- uszkodzenia nerek;
- zawał serca;
- gangrena kończyn.
Na szansę przeżycia największy wpływ ma szybkość udzielenia fachowej pomocy, dlatego już przy wystąpieniu pierwszych objawów należy skonsultować się z lekarzem.
Każdy wstrząs jest uznawany za stan niewydolności organizmu. W zależności od rodzaju może być bardziej lub mniej niebezpieczny. Wstrząs hipowolemiczny wiąże się z realnym zagrożeniem zdrowia, a nawet życia, dlatego najważniejsza jest szybka i prawidłowa reakcja.
Zobacz też:
- Wstrząs septyczny i sepsa – objawy i leczenie. Sprawdź, czym jest posocznica oraz jak leczyć sepsę i wstrząs septyczny!
- Czym jest wstrząs? Jak rozpoznać stan zagrażający życiu?
- Wstrząs kardiogenny – jak go rozpoznać i leczyć?
- Wstrząs mózgu – objawy wstrząśnienia mózgu i następstwa urazu głowy. Pierwsza pomoc i leczenie wstrząśnienia mózgu
- Anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny – czynniki ryzyka, pierwsza pomoc osobie w stanie zagrożenia życia, podanie adrenaliny
- Śpiączka hipometaboliczna – przyczyny, objawy leczenie
- Niskie ciśnienie – kiedy pogotowie powinno interweniować? Odpowiadamy!
- Natrii hydrogenocarbonas – soda oczyszczona. Dawkowanie, zastosowanie i przeciwwskazania. Co warto wiedzieć o tej substancji?
