W cztery godziny od śmierci człowieka jego ciało sztywnieje, a zjawisko to nazwane zostało stężenie pośmiertne. Jest to jedno z wczesnych znamion śmierci, kiedy ciało człowieka daje sygnały, że życie z niego już uleciało.
Stężenie pośmiertne to jedynie jeden z sygnałów występujących po zgonie człowieka, a jest ich więcej, jeśli więc chcesz je poznać – przeczytaj ten artykuł.
Co to jest stężenie pośmiertne (rigor mortis)?
Stężenie pośmiertne to stopniowe usztywnienie oraz skrócenie mięśni. Zaraz na początku po samej śmierci zwiotczeniu ulegają wszystkie mięśnie – gładkie i prążkowane. Stężenie pośmiertne najpierw następuje w sercu, około 40 minut od zgonu, później sztywnieją mięśnie szkieletowe, po około 1,5 do 2 godzin. Najpierw sztywnieją małe mięśnie, takie jak:
- twarzy;
- palców;
- żuchwy;
- nadgarstków;
- na koniec sztywnieją duże stawy.
Aby doszło do pełnego stężenia pośmiertnego, musi minąć około 3 do 4 godzin. Po śmierci organizm nie magazynuje energii w ATP (adenozynotrójfosforan), co prowadzi do trwałego związania włókien mięśniowych.
Kiedy ustępuje stężenie pośmiertne?
Stężenie pośmiertne ustępuje zazwyczaj po upływie około 48 do 72 godzin, kiedy rozpoczynają się procesy – autolizy i gnicia. Jedną z metod określania czasu zgonu jest ocena przełamania stężenia pośmiertnego. Jeżeli wykona się to w trzy godziny po śmierci w kończynie górnej, to stężenie pośmiertne praktycznie całkowicie może powrócić.
Znamiona śmierci
W pierwszych 12 godzinach od momentu śmierci poza stężeniem pośmiertnym występują jeszcze inne znamiona śmierci, takie jak:
- pośmiertne plamy opadowe;
- oziębienie;
- bladość;
- wysychanie.
Skąd medycyna i nauka posiada tyle wiadomości na temat śmierci?
Pierwszą z farm śmierci założył w 1981 roku antropolog sądowy William M. Bass, żeby dowiedzieć się więcej o śmierci. Trupia farma, choć nazwa nieco przeraża, okazała się bardzo pomocna. Naukowiec Uniwersytetu z Tennessee wpadł na pomysł jej założenia z powodu częstej współpracy z policją, w rozwiązywaniu spraw kryminalnych, gdzie wymagane było przeprowadzanie analiz ludzkich szczątków. Pomysł okazał się trafiony w dziesiątkę.
Obecnie na terenie USA funkcjonuje wiele takich farm, a trupia farma z Knoxville, najbardziej obecnie znana, posiada 10 tysięcy metrów kwadratowych zalesionej i ogrodzonej drutem kolczastym powierzchni. Wszystkie zwłoki, które są na farmie przechowywane, oddane zostały dobrowolnie w celach naukowych i okazuje się, że chętnych nie brakuje. Rocznie na farmę doktora Bassa trafia około 100 ciał, z czego aż 60% w wyniku dobrowolnego oddania. Dzięki takim miejscom antropolodzy mogą się uczyć. Zwłoki na farmie przechowane są w różnych warunkach, głównie o to chodziło, by było wiadomo, jak będą się zachowywały na różnych terenach w określonym czasie. Jeśli zainteresował Cię temat trupich farm, możesz kupić książki doktora Bassa „Trupia farma. Sekrety legendarnego laboratorium sądowego” oraz „Trupia farma. Nowe śledztwa”.
Pośmiertne plamy opadowe
Wracając do znamion śmierci, warto poznać, na czym polegają plamy opadowe. Czym są i jak można je rozpoznać? Plamy opadowe nazywane są także plamami pośmiertnymi, należą do jednego z symptomów śmierci. Zdarzają się przypadki, najczęściej podczas agonii, kiedy już wtedy plamy opadowe są widoczne, to oznaką ustającego krążenia, a najczęściej pojawiają się za uszami. Plamy opadowe związane są z krwinkami czerwonymi. Zgodnie z zasadą grawitacji przemieszczają się najniżej, ale należy pamiętać, że jeśli denat na przykład się wykrwawi, plamy opadowe mogą wcale nie wystąpić lub być słabo widoczne.
Oziębienie pośmiertne
Oziębienie pośmiertne jest pośmiertnym objawem utraty ciepła, wynikającej z wyrównania temperatury zwłok z otoczeniem. Do procesów wyrównujących temperaturę ciała z otoczeniem zaliczyć należy:
- konwekcję;
- przewodzenie;
- promieniowanie;
- parowanie.
Szybkość procesu oziębiania pośmiertnego zależy od wielu czynników, takich jak ruch powietrza, jego temperatura i wilgotność, grubość tkanki tłuszczowej, czy rodzaj ubrania. W naszym klimacie proces ten trwa od 16 do 20 godzin, natomiast odkryte części ciała wychładzają się już po około 1 do 2 godzin.
Bladość pośmiertna
Bladość pośmiertna jest skutkiem zatrzymania krążenia oraz opadania krwi do najniżej położonych części organizmu. Charakterystycznym jej objawem jest woskowy wygląd, inaczej nazywany szarawym.
Wysychanie pośmiertne
W wyniku parowania wody ze zwłok następuje wysychanie pośmiertne. Ponieważ rogówka gałki ocznej jest wystająca, najszybciej więc ulega wysychaniu. Jeśli powieki nie są zamknięte, następuje to po około 2-4 godzinach. Wyschnięte powieki objawiają się żółtymi plamami na bocznych powierzchniach gałki ocznej. Pośmiertne wysychanie jest najlepiej widoczne w miejscach, gdzie nie ma zrogowaciałego naskórka, na przykład w okolicy warg, skrzydełek nosa lub opuszków palców. Dzięki zjawisku wysychania pośmiertnego jest możliwość wytypowania urazów, do których doszło krótko przed zgonem.
Znamiona śmierci brane są pod uwagę również w prowadzonych sprawach kryminalnych z udziałem denatów. Dzięki takim ludziom jak dr William M. Bass coraz więcej niewyjaśnionych w przeszłości spraw, wraca do ponownego rozpatrzenia. Przy użyciu dzisiejszej wiedzy mają szansę na wyjaśnienie, tym samym typując potencjalnych morderców.
Zobacz też:
- Asystolia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy nagłym zatrzymaniu krążenia krwi. Czy defibrylacja przywróci rytm serca?
- Odszkodowanie za narażenie życia i zdrowia. Jak przeprowadzić ten proces?
- Choroby pasożytnicze układu pokarmowego
- Bajpasy – jakie są wskazania do ich założenia? Jak wygląda życie po wszczepieniu bajpasów?
- Śmiertelny wypadek i pożegnanie zmarłego
- Opokan – zastosowanie, dawkowanie, działanie niepożądane. W jakim celu się go stosuje?
- Kandydoza przełyku: objawy, przyczyny, leczenie
- Tlen medyczny to gaz niezbędny do oddychania, skoncentrowany w sprayu w puszce lub butli. Jak dokładnie działa tlen inhalacyjny?
