Ośrodkowy układ nerwowy odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Jest najważniejszą częścią układu nerwowego i kontroluje czynności życiowe. Sprawdź, z czego składa się ośrodkowy układ nerwowy i poznaj jego funkcje!
Ośrodkowy układ nerwowy zarządza funkcjami życiowymi, czynnościami narządów oraz odbieraniem bodźców. To swego rodzaju centrum zarządzania całym ludzkim organizmem. W skład układu wchodzi kilka ważnych struktur, które odpowiedzialne są za rejestrowanie i kontrolowanie procesów zachodzących w ciele człowieka oraz analizowanie bodźców dochodzących z zewnątrz. Aby zapobiec wszelkim urazom, najważniejsze elementy układu są chronione przez elementy kostne, płyn mózgowo-rdzeniowy i błony zbudowane z tkanki łącznej. Dowiedz się, jak dokładnie zbudowany jest OUN i jakie są jego funkcje!
Ośrodkowy układ nerwowy – budowa i funkcje
Najważniejszymi częściami ośrodkowego układu nerwowego jest mózgowie i rdzeń kręgowy. Najmniejszymi, ale równie ważnymi, składnikami OUN są komórki nerwowe, czyli neurony. Tworzą one sieć, która umożliwia odbieranie i przekazywanie różnych informacji czy innych części ciała. Do struktur OUN zaliczają się także tak zwane komórki podporowe, takie jak:
- astrocyty – odpowiedzialne są za usuwanie niepotrzebnych metabolitów;
- oligodendrocyty – biorą czynny udział w produkcji osłonek mielinowych;
- komórki ependymalne – zajmują się produkcją i wchłanianiem płynu mózgowo-rdzeniowego.
Układ nerwowy człowieka – mózgowie
Mózgowie pełni bardzo ważne funkcje. Odpowiada za świadomość oraz procesy myślowe. Co więcej, mózg człowieka potrafi rejestrować i kontrolować procesy zachodzące w organizmie, ale i analizować bodźce zewnętrzne oraz odpowiadać na nie. Mózgowie jest najważniejszym elementem struktury OUN. Znajduje się w jego centralnej części i wykazuje zdolność do:
- sterowania i nadzorowania działań;
- homeostazy, czyi samoregulowania procesów biologicznych;
- wyższych funkcji nerwowych.
Do struktur mózgowia należy:
- kresomózgowie;
- międzymózgowie;
- śródmózgowie;
- rdzeń przedłużony;
- móżdżek.
Móżdżek
Móżdżek często określany jest jako mały mózg. Ma postać szarych zwojów. Jest główną częścią tyłomózgowia. Ten element ośrodkowego układu nerwowego znajduje się w tylnym dole czaszki. W głównej mierze móżdżek odpowiada za czynności ruchowe. Odbiera i przetwarza informacje docierające od ciała i przekłada je na konkretne działania. Co więcej, móżdżek umożliwia naukę zachowań ruchowych, dzięki czemu możemy m.in.:
- prowadzić samochód;
- grać na instrumentach;
- jeździć na rowerze.
Móżdżek wpływa także na równowagę ciała i reguluje napięcie mięśniowe. Uszkodzenie jego struktur może prowadzić do nieprecyzyjności ruchowej.
Pień mózgu
Pień mózgu jest anatomiczną strukturą ośrodkowego układu nerwowego. Pień znajduje się między mózgowiem a rdzeniem kręgowym i bezpośrednio łączy się z rdzeniem przedłużonym. Ta część OUN odpowiada za odruchy warunkujące życie organizmu. Prawidłowa praca pnia mózgu umożliwia oddychanie, właściwą pracę serca i termoregulację organizmu. Pień reguluje także inne czynności, takie jak:
- połykanie;
- wymioty;
- wydalanie moczy;
- kaszel;
- odczuwanie głodu.
Pień zawiera również ścieżki komunikacji, które umożliwiają „kontakt” między mózgiem a rdzeniem kręgowym. Uszkodzenie struktury może prowadzić nawet do śmierci.
Najniższa część pnia mózgu – rdzeń przedłużony
Rdzeń przedłużony jest ośrodkową częścią autonomicznego układu nerwowego. Jest częścią pnia mózgu, dlatego wykazuje podobne funkcje. Odpowiedzialny jest głównie za czynności odruchowe, takie jak:
- kaszel;
- kichanie;
- wymioty;
- połykanie.
To jednak nie wszystko. W rdzeniu tym biegnie kanał środkowy, a sama struktura zaangażowana jest w przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego i przebiegają przez nią impulsy nerwowe z innych elementów OUN.
Rdzeń kręgowy
Rdzeń kręgowy, podobnie jak mózg, tworzy istota biała i szara. Jest istotną częścią ośrodkowego układu nerwowego, która odpowiedzialna jest za właściwą komunikację między mózgiem i resztą ciała. Rdzeń przewodzi impulsy z ciała do mózgu i na odwrót. Z tą strukturą łączy się aż 31 par nerwów rdzeniowych unerwiających prawie wszystkie mięśnie organizmu człowieka. Rdzeń kręgowy jest bardzo ważny w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, dlatego w celach ochronnych otaczany jest przez opony i płyn mózgowo-rdzeniowy.
Czym jest istota biała i szara?
Istota szara jest jednym z podstawowych elementów, z których składa się układ nerwowy. Występuje w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. Tworzą ją wyspecjalizowane ciała komórek nerwowych. Istota szara jest bardzo ważnym elementem potrzebnym do prawidłowego funkcjonowanie organizmu. Istota ta posiada szaroróżową barwę. Drugim niezbędnym składnikiem jest istota biała. Zbudowana jest z włókien komórek nerwowych i fosfolipidów, które są powodem jej jasnej barwy. Zadaniem istoty białej jest przesyłanie impulsów pomiędzy ciałami komórek nerwowych.
Kora mózgowa
Kora jest najbardziej zewnętrzną częścią mózgu człowieka. Jest podzielona na dwie półkule, a każda z nich dzieli się na:
- płat czołowy;
- płat skroniowy;
- płat ciemieniowy;
- płat potyliczny.
Kora składa się z ciał komórek nerwowych. Jakie funkcje pełni kora mózgowa? Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialna przede wszystkim za aktywność umysłową. Dzięki niej zdobywamy inteligencję, szlifujemy dobre zapamiętywanie oraz zdobywamy umiejętność uczenia się. Co więcej, kora steruje ruchami świadomymi. Struktura odpowiada też za procesy czuciowe, takie jak:
- dotyk;
- słuch;
- węch;
- smak.
Czym jest obwodowy układ nerwowy? Anatomia
Obwodowy układ nerwowy jest drugą częścią układu nerwowego. Tworzy go 31 par nerwów rdzeniowych oraz 12 par nerwów czaszkowych. Obwodowe struktury odpowiedzialne są za odbiór doznań czuciowych. Ten układ umożliwia przewodzenie impulsów z ośrodkowego układu do narządów wykonawczych, czyli mięśni.
OUN jako środek koordynacji – funkcje układu nerwowego
Ośrodkowy układ kontroluje pracę narządów wewnętrznych, odbiera impulsy nerwowe i wysyła sygnały do narządów wykonawczych. Umożliwia także rozwój funkcji poznawczych. OUN jest ośrodkiem koordynacji i podejmuje wszystkie ważne decyzje. Odpowiada za:
- regulację temperatury ciała;
- pracę serca;
- równowagę wodno-elektrolitową;
- umiejętność uczenia się;
- myślenie;
- kojarzenie.
Jak działa ośrodkowy układ? Odbiera on impulsy nerwowe pochodzące z receptorów znajdujących się na obwodzie. Takim receptorem może być oddzielna komórka oraz narząd, które zawiera zakończenia nerwowe (np. oko).
Najczęstsze choroby układu nerwowego
Możliwych chorób układu nerwowego jest niestety bardzo dużo. W tym artykule zajmiemy się wyłącznie schorzeniami, które występują najczęściej. Uszkodzenia układu mogą powodować:
- migreny;
- napięciowe lub klasterowe bóle głowy;
- miażdżycę mózgu;
- padaczkę;
- chorobę Alzheimera;
- chorobę Parkinsona;
- zespół niespokojnych nóg;
- stwardnienie rozsiane;
- chorobę Tourette’a;
- rdzeniowy zanik mięśni;
- neuropatię;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Zaburzenia w strukturach OUN mogą powodować również choroby psychiczne, np.:
- depresję;
- chorobę afektywną dwubiegunową;
- schizofrenię.
Objawy nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego
Jak każda choroba, schorzenia układu nerwowego powodują pewne objawy. Wśród symptomów, które mogą świadczyć o nieprawidłowościach OUN wyróżniamy m.in.:
- parestezje;
- zawroty głowy;
- zaburzenia równowagi;
- zaburzenia czynności ruchowych;
- zaburzenia widzenia;
- zaburzenia snu;
- zaburzenia pamięci;
- zaburzenia świadomości;
- problemy z mową;
- problemy z koncentracją;
- zaburzenia węchu i smaku.
Czym jest parestezja?
Parestezją nazywamy nieprawidłowe doznania czuciowe. Parestezje mogą dotyczyć całego ciała, jednak najczęściej obejmują kończyny. Zaburzenia te mogą objawiać się uczuciem:
- mrowienia;
- drętwienia;
- cierpnięcia;
- pieczenia;
- swędzenia;
- uczucia ciepła lub zimna.
Centralny układ nerwowy jest bez wątpienia najważniejszym elementem naszego organizmu. Odpowiada on za wszystkie ważne czynności życiowe. Choć jego części są świetnie zabezpieczone przez jamę czaszki, elementy kostne oraz opony i płyn mózgowo-rdzeniowych, może ulec uszkodzeniu. Aby zadbać o zdrowy układ nerwowy, warto stosować dietę bogatą w witaminy z grupy B, kwasy omega-3, cynk oraz magnez.
Zobacz też:
- Układ nerwowy – działanie i rola układu nerwowego u człowieka.
- Badanie neurologiczne – jak wygląda wizyta u lekarza neurologa i na czym polega badanie?
- Budowa kości człowieka – co warto wiedzieć o szkielecie człowieka? Poznaj rodzaje kości w ludzkim układzie kostnym!
- Odruch kolanowy – czym jest i czy trzeba go badać?
- Układ ruchu – budowa kości i stawów. Z czego składa się narząd ruchu?
- Układ hormonalny człowieka – budowa i działanie poszczególnych gruczołów układu dokrewnego
- Kwas foliowy – niedobór i jego konsekwencje. Dawkowanie i działanie witaminy B9
- Mydocalm – co to za lek i w jakich przypadkach się go stosuje? Sprawdź!
