Jod to jeden z najważniejszych mikroelementów. Twój organizm nie potrzebuje go co prawda wiele, lecz bez niego istotne funkcje zostają zaburzone. Jod odpowiada przede wszystkim za funkcjonowanie mózgu oraz za rozwój u dzieci i noworodków. Niestety, niedobór jodu jest częstym problemem w Polsce i całej Europie. Spotyka aż 60% mieszkańców tego kontynentu. Jak uzupełniać braki tego cennego mikroelementu? Dowiedz się z naszego artykułu!
Rola jodu w organizmie
Aż 80% tego składnika znajduje się w tarczycy. Reszta znajduje się w jajnikach, kościach i krwi. Bez jodu, tarczyca nie jest w stanie normalnie funkcjonować. Zaburzona jest wówczas gospodarka hormonalna. Przez niedobór jodu cierpi wiele narządów – mózg, przysadka mózgowa, serce, nerki, a także układ nerwowy i krwionośny oraz mięśnie.
Przyczyny niedoboru jodu
Objawy niedoboru jodu u dorosłych mogą pojawiać się nawet niezależnie od diety. Nawet zrównoważony jadłospis może nie zadziałać w walce z tym problemem. Dlaczego? Otóż odpowiednia ilość tego pierwiastka znajduje się tylko na terenach nadmorskich. W rejonach oddalonych od mórz przyswajalność jodu okazuje się znacznie mniejsza. Niedobór jodu może więc być problemem środowiskowym. Największe deficyty obserwuje się w Himalajach, Andach, centralnej Azji i Afryce.
Jakie są pozostałe czynniki wpływające na niedobór jodu?
Innymi czynnikami, które mają wpływ na ten problem, są:
- związki wolotwórcze – zawarte np. w kapuście, brukselce, szpinaku, czy rzepie;
- nadmiar wapnia.
Duże ilości wapnia utrudniają wchłanianie jodu przez układ pokarmowy. Natomiast związki wolotwórcze uniemożliwiają wbudowywanie jodu do hormonów tarczycy. Większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek pojawia się u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Wówczas najlepiej dodatkowo suplementować ten pierwiastek – po uzgodnieniu tego z lekarzem.
Niedobór jodu – objawy
Nawet niewielkie niedobory jodu u dorosłych mogą mieć niebezpieczne konsekwencje zdrowotne. Gdy nie dostarczasz sobie odpowiednich ilości tego składnika, zaburzają się funkcje mózgu. Pierwszą oznaką niewystarczającego stężenia tego pierwiastka jest powiększenie tarczycy. Jeżeli wraz z tym zauważysz u siebie większą ospałość, niską temperaturę i spowolnienie umysłowe – koniecznie udaj się na badanie poziomu jodu.
Pozostałe dolegliwości związane z niedoborem jodu
Do pozostałych głównych objawów niedoboru jodu należą:
- zaburzenie zdolności uczenia się;
- trudności w zapamiętywaniu i kojarzeniu;
- wyraźne obniżenie ilorazu inteligencji;
- choroby tarczycy – w tym nawet nowotwory;
- zmniejszona produktywność.
Bez odpowiedniego poziomu jodu we krwi zaburza się cała gospodarka hormonalna. W efekcie organizm przestaje wytwarzać odpowiednią ilość energii i nie jest w stanie utrzymać odpowiedniej temperatury. Komórki nie mogą sprawnie dojrzewać. Przekłada się to na zaburzenia przemiany materii, a u dzieci – na ich wzrost i rozwój.
Niedobór jodu – jak sprawdzić?
Warto przynajmniej raz na jakiś czas udać się na badanie poziomu tego pierwiastka w swoim organizmie. Jak sprawdzić niedobór jodu? To dosyć proste – nie potrzeba w tym celu nawet pobierać próbki krwi. Aż 80% wydalanego jodu wydostaje się z organizmu wraz z moczem. Dlatego niedobór jodu można skutecznie zdiagnozować, wykonując analizę moczu. Drugim powszechnie stosowanym sposobem jest zmierzenie objętości tarczycy. W tym celu wykonuje się badanie ultrasonograficzne.
Skutki niedoboru jodu
Długotrwały niedobór jodu prowadzi do różnych poważnych zaburzeń. Objawy niedoboru jodu u dorosłych bywają bardzo groźne – szczególnie dla kobiet w ciąży (choć nie tylko). Mogą one skutkować m.in.:
- poronieniami samoistnymi;
- martwymi urodzeniami;
- wadami wrodzonymi dziecka;
- zwiększoną śmiertelnością noworodków;
- zaburzeniami rozwoju psychoneurologicznego płodów i noworodków, a w tym – upośledzeniem umysłowym, zaburzeniem funkcji poznawczych, opóźnieniem rozwoju fizycznego;
- ryzykiem pojawienia się nowotworów tarczycy;
- wolami endemicznymi;
- zaburzeniami cyklu menstruacyjnego;
- dysfunkcjami płodności.
Jod jest najbardziej istotny dla kobiet w ciąży, noworodków, dzieci oraz młodzieży. Pełni on kluczową rolę w procesach wzrostu i dojrzewania.
Zalecane dzienne spożycie jodu
Stężenie jodu w organizmie powinno wyglądać następująco:
- dzieci poniżej 5. roku życia – 100 μg/l;
- osoby powyżej 6. roku życia – 100–200 μg/l;
- kobiety w ciąży – 150–250 μg/l;
- matki karmiące piersią – poniżej 100 μg/l.
Aby utrzymać poziom tego mikroelementu na takim poziomie i nie dopuścić do niedoboru jodu, należy spożywać jego odpowiednie ilości codziennie. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek wygląda inaczej dla różnych grup wiekowych:
- dzieci poniżej 5. roku życia – 90 μg;
- dzieci w wieku 6–12 lat – 120 μg;
- osoby powyżej 12. roku życia – 150 μg;
- kobiety ciężarne i karmiące piersią – 250 μg.
Niedobór jodu – jak uzupełnić?
Jak zapewnić sobie powyższe ilości jodu? Pierwiastek ten znajdziesz przede wszystkim w soli morskiej i jodowanej. Od 1996 roku Ministerstwo Zdrowia nie dopuszcza do sprzedaży soli, która nie jest jodowana. Możesz jednak dostarczyć sobie ten mikroelement, nawet jeżeli ograniczasz solenie potraw. Jak uzupełnić niedobór jodu innymi produktami? Zawierają go także:
- ryby morskie – halibut, dorsz, łosoś;
- owoce morza;
- sery pleśniowe i żółte;
- przetwory mleczne – kefir, jogurt naturalny, maślanka;
- jaja;
- niektóre warzywa, np. brokuły, szpinak;
- pieczywo razowe i chrupkie;
- ryż brązowy;
- kawior;
- glony.
Niedobór jodu jest poważnym i niestety stosunkowo powszechnym problemem. Skutecznym sposobem na walkę z nim okazało się obowiązkowe dodawanie jodu do soli kuchennej. Jednakże w wielu przypadkach nawet to nie wystarcza. Upewnij się, że twoja dieta jest bogata w produkty zawierające jod. Przy zbyt niskim stężeniu tego mikroelementu w twoim organizmie może dojść do poważnych, czasem nieodwracalnych zmian. Raz na jakiś czas warto zbadać swój poziom jodu, aby uniknąć nieprzyjemnych komplikacji.
Zobacz też:
- Poziom jodu we krwi
- Niedobór fosforu – rola tego pierwiastka w organizmie i konsekwencje jego braku. Czym uzupełniać fosfor?
- Jakie konsekwencje ma niedobór siarki w organizmie? Poznaj właściwości siarki
- Niedobór selenu – co może się stać, gdy nie dostarczasz sobie odpowiednich ilości tego pierwiastka?
- Niedobór wapnia – jakie są jego objawy i skutki? Dowiedz się, jak im skutecznie zapobiegać
- Czy niedobór sodu jest niebezpieczny? Dowiedz się, jak objawia się brak tego pierwiastka
- Niedobór potasu – objawy i skutki. Co trzeba jeść, by uzupełniać potas w organizmie?
- Niedobór boru – rzadki, ale niebezpieczny dla zdrowia. Sprawdź, czy ci grozi!
