Wątroba zaliczana jest do organów miąższowych, największych w ludzkim organizmie. Krańcowe stadium jej zwłóknienia nazywa się marskością. Przeczytaj, czym jest marskość wątroby, jak się objawia i czy da się ją wyleczyć.
Marskość wątroby to częste schorzenie powodujące znacznie uszkodzenie tego organu. Stan ten pojawia się po wielu latach działania czynnika, który wpływa na uszkodzenie hepatocytów. Uszkodzenie wątroby, a ściślej mówiąc, jej zwłóknienie przebiega ze zjawiskiem bliznowacenia, czyli tworzenia się tkanki łącznej. Im jest jej więcej, tym większe uszkodzenia funkcjonowania wątroby. Dowiedz się więcej!
Czym jest marskość wątroby?
Narząd, jakim jest wątroba, zbudowany jest z komórek zwanych hepatocytami. Wątroba jest unaczyniona zarówno przez tętnicę, jak i żyłę. Ze względu na bardzo dynamiczne procesy metaboliczne, każdy hepatocyt musi mieć zapewniony odpowiedni podaż substancji odżywczych wraz z krwią. W warunkach fizjologicznych pomiędzy komórkami wątroby a naczyniem krwionośnym znajduje się wolna przestrzeń o nazwie przestrzeń Dissego. To właśnie tam znajdują się komórki układu odpornościowego i gwiaździste (inaczej Ito). Udowodniono, że te ostatnie biorą aktywną rolę w procesie włóknienia wątroby.
Czynnik uszkadzający, który przewlekle stymuluje wątrobę, może z czasem doprowadzić do pobudzania komórek gwiaździstych, które wzmagają procesy włóknienia. Tkanka łączna namnaża się w sposób całkowicie niekontrolowany, a przestrzeń Dissego ulega zwłóknieniu. Mechanizm ten kończy się na ogół utratą łączności między komórką wątrobową a naczyniem krwionośnym. Opór stawiany przez przestrzeń Dissego rośnie, co powoduje nadciśnienie wrotne i szereg innych objawów.
Uszkodzenie wątroby, a z czasem jej marskość może być wywołana przez m.in.:
- wirusowe zapalenia wątroby typu b i c;
- problem alkoholowy;
- żółtaczkę;
- wrodzone i nabyte schorzenia o podłożu metabolicznym, w tym cukrzycę, otyłość i chorobę Wilsona;
- choroby dróg żółciowych;
- choroby o podłożu autoimmunologicznym, w następstwie których dochodzi do poważnego uszkodzenia miąższu wątroby;
- przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, w tym izoniazydu, metotreksatu i amiodaronu.
Jakie jest rokowanie dla osób cierpiących na marskość wątroby?
Zależy to przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Duże znaczenie ma moment rozpoczęcia leczenia i szybkie wdrożenie zaleceń lekarza. Szacuje się, że okres dłuższego niż 10 lat przeżycia, dotyczy zaledwie 25% pacjentów z tą chorobą.
Statystyki pokazują, że marskość wątroby wcale nie należy do chorób rzadkich. Jak się okazuje, cierpi na nią od ok. 4–10% populacji na całym świecie.
Marskość wątroby – objawy
Początkowo marskość wątroby przebiega bez specyficznych objawów i w związku z tym może pozostać niezauważona przez wiele miesięcy, a nawet lat. Pierwszymi niepokojącymi symptomami mogą być niewielkie zmiany skórne, ogólne zmęczenie organizmu, obniżenie apetytu i częste stany podgorączkowe. W wielu przypadkach dochodzi do znacznej utraty masy ciała i zaniku mięśni budujących twarzoczaszkę.
Objawy marskości wątroby to m.in.:
- zażółcenie powłok skóry i białek oczu – żółtaczka świadczy o podwyższonym poziomie bilirubiny;
- rumień zlokalizowany na stopach i dłoniach;
- pajączki na skórze;
- zaburzenia cyklu sen-czuwanie, co jest związane z upośledzeniem wydzielania hormonu snu;
- świąd skórny;
- częste powstawanie siniaków;
- bolesne skurcze mięśni;
- zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego, w tym nudności i wymioty,
- pogorszenie tolerancji wysiłku,
- powiększenie obwodu brzucha – wodobrzusze;
- krwawienie z dziąseł i nosa;
- obrzęki ślinianek;
- zaburzenia owłosienia ciała – u kobiet nadmiar, u mężczyzn utrata owłosienia w okolicach miejsc intymnych.
Rozwój marskości wątroby daje nie tylko objawy typowo somatyczne. Wielu pacjentów doświadcza również zaburzeń psychicznych. Przykładem mogą być zaburzenia snu, pogorszenie nastroju i problemy z koncentracją. W zaawansowanych stadiach choroby może dojść do poważnych niewydolności płuc, nerek i mózgu. Z czasem, na ogół w przypadkach przedagonalnych, pojawia się także ostra niewydolność oddechowa i krążeniowa, a nawet śpiączka.
Warto pamiętać o tym, że objawy te nie muszą wystąpić u wszystkich pacjentów. Niewydolność wątroby może manifestować się na różne sposoby, a ostateczna diagnoza musi być potwierdzona również za pomocą specjalistycznych badań.
Diagnostyka marskości wątroby
Rozpoznanie marskości wątroby odbywa się bardzo często zupełnie przypadkowo (podczas badania jamy brzusznej). Jest to związane z faktem, że na pierwszym etapie rozwoju, nie daje ona specyficznych objawów. Kryterium diagnostycznym jest nie tylko sam wywiad lekarski, ale także badania obrazowe i laboratoryjne. Te dwa ostatnie mają na celu wykazanie zaburzeń w funkcjonowaniu wątroby. Czasami konieczna jest także biopsja wątroby.
W badaniach laboratoryjnych o upośledzeniu wątroby mogą świadczyć takie parametry jak:
- stężenie bilirubiny;
- czas protrombinowy;
- poziom albumin i kreatyniny;
- aktywność fosfatazy alkalicznej i γ-glutamylotranspeptydazy.
Jakie badania pomagają w diagnozowaniu marskości wątroby?
Badania obrazowe przydatne w diagnostyce marskości wątroby to przede wszystkim USG Dopplera jamy brzusznej. Jej celem jest ocena krążenia wrotnego w obrębie wątroby. Pomocny może okazać się także rezonans magnetyczny. Innymi nieinwazyjnymi sposobami wykrycia schorzenia jest ocena obecności przeciwciał, lipidogram, stężenie immunoglobulin i glukozy na czczo. Lekarz może dodatkowo zlecić weryfikację pod kątem obecności WZW typu b i typu c. Kluczową rolę w ocenie stopnia zaawansowania choroby odgrywają badania histopatologiczne.
Marskość wątroby – powikłania
W wyniku rozwoju marskości wątroby może dojść do szeregu poważnych powikłań, w tym do:
- żylaków przełyku – często są przyczyną poważnych krwotoków, a także trudności z metabolizmem niektórych leków;
- wodobrzusza – to konsekwencja nadciśnienia wrotnego. Dodatkowo może pojawić się przepuklina oraz bakteryjne zapalenie otrzewnej;
- encefalopatii wątrobowej – pojawią się wówczas objawy psychosomatyczne, w tym zaburzenia snu i świadomości, stany lękowe, zmiany zachowania, a także spowolnienie funkcji intelektualnych. Niestety, encefalopatia wątrobowa wpływa na pogorszenie rokowania;
- zespołu wątrobowo-nerkowego – dochodzi do skąpomoczu, co sprawia, że rokowania są wyjątkowo niekorzystne;
- zespołu wątrobowo-płucnego – przebiega z obniżeniem prężności tlenu we krwi. Objawami mogą być m.in. duszność, sinica i zmiany w kolorze powłok skórnych;
- cholestazy, czyli zastoju żółci;
- raka wątrobowokomórkowego – jest jednym z najbardziej poważnych powikłań.
Mimo że wątroba ma bardzo duże zdolności regeneracyjne, to w skrajnych przypadkach uszkodzenia tego organu mogą okazać się nieodwracalne. Co więcej, gdy choroba jest już bardzo zaawansowana, istnieje duże ryzyko, że dojdzie do krwawienia z żylaków przełyku, a nawet sepsy.
Leczenie marskości wątroby
Sposób leczenia marskości wątroby zależny przede wszystkim od pierwotnej jego przyczyny. W pierwszej kolejności należy usunąć bodziec uszkadzający np. alkohol. Celem lekarzy jest także zatrzymanie postępu włóknienia, a także niedopuszczenie do pojawienia się poważnych powikłań choroby.
Odpowiednia dieta
Duże znaczenie w leczeniu marskości wątroby ma wprowadzenie zdrowej diety, bogatej w błonnik, świeże warzywa, owoce, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a także duże ilości wody mineralnej. Wątroba będzie wdzięczna także za obecność w diecie chudego mięsa i ryb (najlepiej od sprawdzonych hodowców). Należy wówczas zrezygnować z wszelkiego rodzaju używek, w tym przede wszystkim alkoholu, a także wysoko przetworzonej żywności. Niekorzystnie na pracę wątroby wpływają również produkty wzdymające, a ponadto słodycze i dania typu fast food.
Farmakoterapia
Jeżeli podłożem choroby jest zakażenie wirusem, koniecznie jest wprowadzenie właściwej farmakoterapii. Nie mniej ważna jest suplementacja, w tym przede wszystkim witaminami z grupy B, C i K. Znacznie rzadziej lekarz decyduje się na interwencję chirurgiczną. Niestety, całkowite wyleczenie marskości wątroby nie jest możliwe.
Jak chronić się przed marskością wątroby?
Profilaktyka marskości wątroby to przede wszystkim prowadzenie zdrowego stylu życia. Nadużywanie alkoholu, tłusta dieta, stres i uzależnienie od leków to najpoważniejsze z zagrożeń. Czasami jednak marskość wątroby może wynikać z predyspozycji genetycznych. Jeżeli w rodzinie występuje ta choroba, konieczne jest regularne monitorowanie stanu wątroby, wykonywanie badań, a także znaczne ograniczenie ilości spożywanego alkoholu. Warto też ograniczyć spożywanie witaminy A (związki rozpuszczalne w tłuszczach można przedawkować). Wyniki badań naukowych wykazały, że jej nadmiar w diecie może sprzyjać włóknieniu wątroby.
Wiesz już, czym jest marskość wątroby i jakie są jej objawy. Pamiętaj, że prowadząc zdrowy tryb życia i stosując odpowiednią dietę, znacznie zmniejszasz ryzyko wystąpienia tej choroby. Dodatkowo warto ograniczyć spożywanie alkoholu i innych używek.
Zobacz też:
- Objawy chorej wątroby u alkoholika
- Ból wątroby – skąd się bierze? Sprawdź, jak możesz z nim walczyć!
- Zioła na wątrobę – jak oczyszczać i regenerować wątrobę? Poznaj właściwości ostropestu, pokrzywy i jaskółczego ziela!
- Wirusowe zapalenie wątroby – jak rozpoznać i leczyć tę chorobę?
- Wtórny nowotwór złośliwy wątroby
- Przewlekłe zakażenie wirusem HCV – objawy WZW typu C, leczenie pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C
- Żółtaczka – jak radzić sobie z niezdrowym zabarwieniem skóry? Rozpoznanie i leczenie
- Bilirubina w moczu. Co oznacza jej podwyższony poziom?
