Epinefryna to inna nazwa adrenaliny, czyli hormonu wytwarzanego pod wpływem stresu przez korę nadnercza. Pełni ważną funkcję przygotowania organizmu człowieka do rozmaitych niebezpieczeństw. Dzięki niej możliwe jest też powstrzymanie wstrząsu anafilaktycznego.
Hormon ten pobudza organizm do działania przez podniesienie ciśnienia krwi. Co istotne, epinefryna wytwarzana jest nie tylko w przypadku ludzi, ale również u zwierząt. Dzięki swoim właściwościom adrenalina znalazła celowe zastosowanie także w medycynie, a konkretnie w sytuacjach poważnego zagrożenia zdrowia lub życia. Pod wpływem jej działania kurczą się naczynia krwionośne, dlatego przydaje się w hamowaniu różnego rodzaju krwotoków. Poznaj dokładniej działanie epinefryny i jej dawkowanie w lecznictwie.
Jak powstaje epinefryna (adrenalina)?
Adrenalina to hormon wydzielany przez korę nadnercza. Bardziej szczegółowo można powiedzieć, że uwalniana jest z zakończeń nerwowych układu współczulnego, a także rdzenia nadnerczy w sytuacjach, które zagrażają stanowi zdrowia albo życia człowieka lub zwierzęcia, ale także w przypadkach nagłej euforii. W wyniku pojawienia się biegunowych emocji podnosi ciśnienie krwi, zwiększa tempo pracy serca, a także rozszerza oskrzela i źrenice. Rośnie pod jej wpływem także poziom cukru we krwi. Epinefryna nazywana jest hormonem stresu, ponieważ w pewnym sensie przygotowuje ciało i organizm do potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, w której będzie musiał się bronić.
Działanie adrenaliny
Epinefryna znacząco wpływa na poszczególne receptory, jednak wpływ ten zależy od ilości wytworzonego hormonu. Gdy stężenie adrenaliny będzie wysokie, dojdzie do wspomnianego wzrostu ciśnienia i pracy serca. Z kolei jej niski poziom w organizmie skutkuje zmniejszeniem ciśnienia. Wyrzut adrenaliny sprawia, że człowiek jest bardziej odporny na ból oraz poprawia się jego sprawność zarówno psychiczna, jak i fizyczna. W praktyce pomaga to przezwyciężyć wiele trudności i barier, które stawia się samemu sobie. Należy jednak wiedzieć, że stale utrzymujący się wysoki poziom epinefryny może działać na organizm wręcz destrukcyjnie.
Wysokie stężenie hormonu – czym może skutkować?
Osoby, u których wysoki poziom epinefryny utrzymuje się zbyt długo, skarżą się na:
- nadciśnienie tętnicze;
- wrzody żołądka;
- cukrzycę:
- chorobę Parkinsona;
- miażdżycę.
Niestety u coraz większej ilości ludzi zaobserwować można uzależnienie od adrenaliny. Z rozmysłem prowadzą oni do jej dużego stężenia w celu odczucia euforii i nieprzerwanego podekscytowania. Taka praktyka może się jednak okazać tragiczna w skutkach dla ich zdrowia, a nawet stanowić zagrożenie życia.
Epinefryna jako lek
Z racji tego, że hormon ten potrafi w szybkim tempie mobilizować organizm do stanu gotowości, może okazać się pomocny w leczeniu licznych schorzeń. Zastrzyk z adrenaliny stosowany jest w nagłych przypadkach, do których zalicza się:
- zatrzymanie akcji serca;
- atak dychawicy oskrzelowej;
- wstrząs anafilaktyczny;
- poważna bradykardia;
- nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Epinefrynę chętnie wykorzystują również stomatolodzy i laryngolodzy, by obkurczyć naczynia krwionośne pacjenta. Hormon ten rozszerza oskrzela, w związku z czym przydaje się w obrzękach dróg oddechowych czy dusznościach.
Dawkowanie epinefryny
Ustalenie odpowiedniej dawki adrenaliny wiąże się z koniecznością zwrócenia uwagi na wiek pacjenta, jego masę ciała, a także tolerancję substancji przez jego organizm. Hormon można stosować domięśniowo lub dożylnie w formie wstrzyknięcia.
W przypadku osób dorosłych bezpieczna skuteczna dawka leki mieści się w przedziale 0,3–1 mg. Korzystając z możliwości wlewu dożylnego, nie należy przekraczać 0,5 µg na kilogram masy ciała. U dzieci pożądana dawka wynosi 10 µg.
Pojedyncze dawki można powtarzać w regularnych odstępach czasu i wedle potrzeb organizmu pacjenta. W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia, kiedy nie ma możliwości wkłucia się do żyły, dopuszcza się podanie adrenaliny do szpiku w takich samych proporcjach, jak przy podaniu dożylnym. Warto wiedzieć, że reakcja anafilaktyczna może pojawić się ponownie, nawet już po upływie kilku godzin od wystąpienia objawów.
Kiedy unikać stosowania epinefryny?
Najwyższą ostrożność należy zachować przy przyjmowaniu adrenaliny u osób:
- z zaburzeniami czynności serca;
- w podeszłym wieku;
- z nieprawidłowościami w układzie krążenia;
- z nadczynnością tarczycy;
- z niewydolnością nerek;
- z cukrzycą;
- z hiperkalcemią;
- będących w ciąży.
Jeśli dojdzie do przypadkowego podania preparatu, wystąpić mogą blokady przepływu krwi do tkanek, inaczej mówiąc – niedokrwienie obwodowe.
Epinefryna a kobiety w ciąży i laktacja
Zakłada się, że adrenalina przenika przez łożysko, jednak nie wiadomo, w jakim stopniu i czy jest to szkodliwe dla płodu lub matki. Stosowanie substancji u kobiet w ciąży powinno wynikać jedynie z sytuacji naprawdę trudnych, zapewniających większe korzyści dla niej niż dla dziecka. W małych ilościach adrenalina przenika też do mleka matki karmiącej, jednak dowiedziona ilość leków nie wykazała żadnego działa negatywnego.
Działania niepożądane
Do skutków ubocznych wynikających ze stosowania adrenaliny jako leku zalicza się m.in.:
- nadwrażliwość;
- zwiększenie stężeni glukozy we krwi;
- zmniejszenie stężenia potasu;
- zawroty;
- bóle głowy;
- drżenia;
- rozszerzenie źrenic;
- bladość;
- kłopoty z oddawaniem moczu;
- uczucie zimnych rąk oraz stóp.
Przedawkowanie epinefryny skutkuje zaburzeniami rytmu serca oraz gwałtownym podniesieniem poziomu ciśnienia tętniczego. W niektórych przypadkach możliwy jest obrzęk płuc, a w konsekwencji poważne problemy z oddychaniem się.
Badanie poziomu adrenaliny
Stężenie epinefryny w osoczu bada się rano i koniecznie na czczo. W ramach diagnostyki określa się dwa narzędzia: adrenalinę i noradrenalinę. Niestety nierzadko badanie okazuje się mało miarodajne, ponieważ poziom tych substancji w organizmie zmienia się bardzo szybko. Z tego powodu dokonuje się dodatkowo pomiaru próbki moczu pacjenta.
Warto wiedzieć, że okres półtrwania hormonu wynosi w przybliżeniu 2,5 minuty. Wydalenie zachodzi wraz z moczem za pośrednictwem nerek w formie metabolitów. Bardzo mała dawka wydzielana jest w niezmienionej postaci.
Czy nadmiar może być szkodliwy?
Warto wiedzieć, że poziom adrenaliny w organizmie jest zdecydowanie większy rankiem, dlatego nie zawsze dopisuje nam wtedy lepszy humor. Wysokie stężenie epinefryny prowadzi nieraz do sprzeczki, a czasem do podwyższonej koncentracji. Nietrudno się zatem dziwić, że w większości przypadków, np. wypadki samochodowe, mają miejsce wczesną porą.
Wiesz już, za co odpowiada epinefryna. Można powiedzieć, że stres wpływa na zwiększenie się poziomu epinefryny we krwi i w pewnym sensie jest codziennym, nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Przyczyną stresu może być sytuacja w szkole lub pracy, jednak powinno się jak najbardziej ograniczać sytuacje stresogenne z uwagi na możliwe skutki uboczne działania hormonu adrenaliny.
Zobacz też:
- Czym jest FT4 i dlaczego bada się jego stężenie we krwi?
- Co oznacza niedobór melatoniny? Poznaj metody uzupełniania braków hormonu snu i zacznij się wysypiać!
- Rola noradrenaliny w organizmie człowieka – jak działa ten neuroprzekaźnik? Czym różni się noradrenalina od adrenaliny?
- Niedobór progesteronu – czym grozi ci zaburzenie poziomu tego żeńskiego hormonu?
- Anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny – czynniki ryzyka, pierwsza pomoc osobie w stanie zagrożenia życia, podanie adrenaliny
- Glukagon i jego stężenie we krwi – jak je badać? Jak ten hormon pomaga w leczeniu cukrzycy?
- Niedobór testosteronu – czy to zaburzenie można leczyć?
- Układ hormonalny człowieka – budowa i działanie poszczególnych gruczołów układu dokrewnego
