Cytomegalia to choroba zakaźna wywoływana przez cytomegalowirus. Wśród osób zdrowych, przebiega łagodnie lub bezobjawowo. Jednak dla osób ze słabą odpornością, może być to poważne zagrożenie zdrowia i życia.
Cytomegalowirus należy do rodziny Herpes. Spotykany jest wyłącznie wśród małp i ludzi. Istnieje aż osiem gatunków tego wirusa. Najczęściej jednak mówi się o HCMV – najlepiej zbadanym rodzaju. Objawy cytomegalii mogą różnić się w zależności od tego, jak doszło do zakażenia. Choroba ta jest bardzo specyficzna i czasem przebiega tak łagodnie, że chory nawet nie wie, że był zakażony. Cytomegalowirusy są też wyjątkowo niebezpieczne dla kobiet w ciąży. Dlaczego? Odpowiadamy!
Cytomegalia – co to jest?
Badania naukowców wykazały, że w Polsce miało styczność z cytomegalowirusem prawie 90% kobiet w wieku rozrodczym. Nosiciele i chorzy wydalają wirusa wraz ze swoimi łzami, moczem, śliną, nasieniem – każdą wydzieliną. Znajduje się też w matczynym mleku, krwi, kale. Większość osób przechodzi schorzenie bardzo łagodnie lub w ogóle. Warunkiem tego jest zdrowy układ immunologiczny. Gdy jest on jednak jakkolwiek uszkodzony, cytomegalowirus może powodować cytomegalię i różne choroby towarzyszące.
Po raz pierwszy, cytomegalowirus został wykryty przez Hugo Ribberta w 1881 roku. Był to niemiecki patolog, który zauważył u niemowlęcia zwiększone komórki z powiększonym jądrem. Kolejny krok nastąpił dopiero w 1956 roku, kiedy dwaj naukowcy wyizolowali tego wirusa. Musiało znowu minąć sporo czasu nim powstał pierwszy szkic genomu tego wirusa. Nastąpiło to w 1990 roku. Najnowsze badania z 2020 roku z Uniwersytetu Rockefellera wykazały, że śmiertelne przypadki cytomegalii mogą być powiązane z niedoborem syntazy tlenku azotu II. Ta informacja pozwoli zrewolucjonizować leczenie.
Jak najczęściej dochodzi do zakażenia cytomegalowirusem?
Do zakażeń najczęściej dochodzi poprzez:
- transfuzje krwi i przeszczep narządów;
- kontakt ze śliną, moczem, łzami, mlekiem oraz odbycie stosunku;
- przekazanie wirusa dziecku w czasie porodu.
Cytomegalia – rodzaje
Lekarze wyróżniają trzy rodzaje zakażeń wirusem CMV:
Zakażenie pierwotne
Dochodzi do niego w dzieciństwie. W takim przypadku do końca życia człowiek ma we krwi białka odpornościowe. Jest to szczególnie niebezpieczna forma cytomegalii dla osób z osłabioną odpornością oraz dla kobiet w ciąży.
Zakażenie chroniczne
Następuje w konsekwencji infekcji pierwotnej. Często niczym się nie objawia. Wirus cmv pozostaje utajony w organizmie i zalega w nim, ujawniając się dopiero przy określonych warunkach.
Wtórne zakażenie pierwotne
Dochodzi do niego podczas znacznego spadku odporności lub ponownego kontaktu z wirusem. Tego typu zakażenie rzadko powoduje jakiekolwiek objawy.
Cytomegalia – objawy i schorzenia
Najczęściej cytomegalia przebiega całkowicie bezobjawowo lub bardzo łagodnie. Cytomegalia może przypominać zwykłą grypę. W niektórych przypadkach atakuje wątrobę i powoduje zapalenie. U części chorych cytomegalowirus powoduje następujące choroby:
- mononukleozę cytomegalowirusową – jest to najczęstsza postać zakażenia wirusem cytomegalii. Objawy na początku przypominają mononukleozę zakaźną. Zwykle towarzyszy temu powiększenie wątroby (hepatomegalia) i węzłów chłonnych (limfadenopatia). Jeśli cierpisz na tę chorobę, zauważysz u siebie także nieustępującą gorączkę, bóle głowy, mięśni i stawów, pogorszone samopoczucie i ogólne osłabienie. Do rzadszych objawów należą: powiększona śledziona, zapalenie gardła, nalot na migdałkach;
- wirusowe zapalenie wątroby – u osób dorosłych często dochodzi do żółtaczki, czyli nietypowego zabarwienia skóry. Towarzyszy jej brak apetytu, dyskomfort w nadbrzuszu oraz osłabienie;
- chorobę poprzetoczeniową – występuje ona też pod inną nazwą cytomegalia potransfuzyjna. Objawia się ona długotrwałą gorączką, śródmiąższowym zapaleniem płuc, zapaleniem wątroby i zespołem mononukleozopodobnym.
Jeśli cierpisz na znacznie obniżoną odporność (spowodowaną np. HIV lub AIDS), jesteś też narażony na:
- zapalenie mózgu;
- śródmiąższowe zapalenie płuc;
- zapalenie siatkówki i naczyniówki;
- zapalenie trzustki;
- zapalenie śluzówki przewodu pokarmowego;
- stan zapalny nadnerczy.
Dlaczego cytomegalia jest tak niebezpieczna w ciąży?
Groźne jest także tzw. wewnątrzmaciczne zakażenie płodu cytomegalowirusem. Taka sytuacja może spowodować:
- obumarcie płodu;
- poronienie samoistne;
- posocznica bakteryjna;
- zakażenie łożyska bez zakażenia płodu.
Konsekwencje zakażenia wirusem cytomegalii dla płodu
U około 10% noworodków zakażonych cytomegalowirusem występują objawy cytomegalii wrodzonej. Należą do nich:
- małogłowie lub wodogłowie;
- zapalenie mózgu;
- niedowłady spastyczne;
- uszkodzenie układu nerwowego;
- zapalenie siatkówki i naczyniówki;
- zanik nerwu wzrokowego;
- uszkodzenie lub brak słuchu;
- powiększona wątroba lub śledziona;
- żółtaczka;
- skaza krwotoczna;
- śródmiąższowe zapalenie płuc;
- zmniejszona liczba płytek krwi;
- drgawki;
- oczopląs;
- zaćma;
- wysypki;
- owrzodzenie przewodu pokarmowego.
Niestety, nawet jeżeli dziecko nie wykazuje żadnych powyższych objawów cytomegalii w pierwszych tygodniach swojego życia, nie oznacza to, że jest zdrowe. Jeżeli nastąpiło zakażenie wewnątrzmaciczne, ryzyko rozwoju zaburzeń psychoruchowych i głuchoty jest bardzo duże. Najcięższe przypadki cytomegalii prowadzą do śmierci dziecka w pierwszych dniach lub tygodniach jego życia.
CMV – badanie
Cytomegalowirus jest jednym z największych wirusów. Widać go już nawet w mikroskopie świetlnym. Diagnostyka opiera się najczęściej przede wszystkim na badaniu serologicznym, czyli badaniu krwi. Pozwala ono ustalić wskaźniki CMV IgG i IgM. Dzięki tej metodzie lekarz potrafi wykryć przeciwciała cytomegalowirusa. Skuteczność jej działania jest bardzo wysoka, wynosi aż 99%. Obecność przeciwciał IgM oznacza świeże zakażenie wirusem.
Kiedy jeszcze warto zrobić badanie CMV sobie lub dziecku?
CMV badanie zrób też wtedy, gdy:
- u dziecka pojawia się wysypka skórna, zaburzenia jelitowe lub żółtaczka poporodowa,
- u niemowlęcia zauważysz apatię, niskie napięcie mięśniowe lub słaby przyrostem masy ciała.
Cytomegalia – wyniki
Badanie IgG cytomegalii może dać różne wyniki. Możliwe konfiguracje są następujące:
- IgM (-) IgG (-) oznacza negatywny wynik cytomegalii, czyli brak zakażenia. W takim przypadku jesteś narażony/a na zakażenie wirusem;
- IgM (+) IgG (-) – świeże, nowo nabyte zakażenie wirusem;
- IgM (+) IgG (+) – rozwinięte zakażenie, koniecznie rozpocznij leczenie, jeżeli obserwujesz u siebie jakiekolwiek typowe objawy;
- IgM (-) IgG (+) – taki wynik cytomegalii oznacza uśpioną chorobę i nabytą odporność badanego. Jest to zwykle stan po przebyciu choroby. Natomiast, gdy jest to cytomegalia z IgG wysokim, powtórz badanie i skontaktuj się z lekarzem.
Badanie CMV jest zalecane szczególnie kobietom w ciąży. Zakażenie wirusem od matki może być bardzo niebezpieczne dla płodu. Lekarze zalecają wykonanie badania w I i III trymestrze ciąży. Warto je powtórzyć nawet mimo początkowo ujemnego wyniku. Groźniejsze dla dziecka jest zakażenie matki w trakcie ciąży niż przed nią.
Czy istnieje szczepionka na cytomegalowirus?
Nie istnieje obecnie niestety żadna szczepionka przeciwko cytomegalowirusowi. Podstawowym środkiem profilaktycznym jest ścisłe przestrzeganie zasad higieny. Jest to szczególnie ważne wśród kobiet w ciąży. Jeżeli badanie CMV nie wykryło u ciebie przeciwciał przeciwko CMV, zachowaj szczególną ostrożność.
Cytomegalia – leczenie
U osób ze słabą odpornością stosowane jest leczenie objawowe mononukleozy cytomegalowirusowej. Służą do tego leki przeciwgorączkowe i stosowanie lekkostrawna dieta. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie gancyklowirem. Jest to lek dożylny, który podaje się w szpitalu 2 razy dziennie przez 2-3 tygodnie.
Czy można wyleczyć cytomegalię?
Całkowite wyleczenie cytomegalii jest możliwe. Jeśli twoja odporność działa prawidłowo, zakażenie wirusem w ogóle nie stanowi dla ciebie zagrożenia. Twój organizm powinien się uporać z chorobą, bez żadnych powikłań. Cytomegalia z podwyższonym IgG może być jednak poważnym problemem dla osób z osłabioną odpornością. W takim przypadku należy skontaktować się z lekarzem, aby dobrał on odpowiednie, najskuteczniejsze leczenie.
Pacjenci po przechorowaniu powracają zwykle do pełni zdrowia i sił, a badania kontrolne nie są potrzebne. Natomiast dzieci cierpiące na wrodzoną cytomegalię wymagają stałej, długofalowej opieki medycznej. Niezbędna jest stała opieka specjalistów, rehabilitacja i szybkie reagowanie w przypadku zachodzenia jakichkolwiek niepokojących zmian.
Cytomegalowirus a profilaktyka
Jeżeli cierpisz na poważne upośledzenie odporności (spowodowane np. wirusem HIV), stosuj szczególne środki ostrożności. Doustnie zażywaj gancyklowir. Pamiętaj, że dzieci do 3. roku życia zakażone cytomegalowirusem zarażają innych. Z kolei świeżo zakażone matki mogą zarazić swoje dziecko własnym mlekiem. Jeśli niedawno zachorowałaś, najlepiej przestań karmić piersią.
Pamiętaj, że samo rozpoznanie objawów cytomegalii nie powinno być podstawą do samodzielnej diagnozy. Jest to jednak istotny znak do udania się na badania. Jeśli masz jakiekolwiek podejrzenia co do obecności cytomegalowirusa u ciebie lub twojego dziecka, jak najszybciej udaj się do lekarza. Profesjonalna diagnoza uspokoi twój niepokój. W przypadku zakażenia, specjalista zaleci ci najlepszy sposób leczenia. Szczególnie istotne jest, aby wykonywać regularne badania podczas ciąży.
Zobacz też:
- Ospa wietrzna u kobiet w ciąży. Jakie ryzyko niesie ze sobą ospa w ciąży dla ciężarnych oraz płodu?
- Jak można zarazić się HIV? Poznaj najczęstsze drogi zakażenia
- Kurzajka na ustach
- Heviran – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. W jakim celu zażywa się lek Heviran? Od którego roku życia można go stosować? Czy jest bezpieczny dla kobiet w ciąży?
- Wirus grypy – typy wirusa, drogi zakażenia, leczenie. Jak postępować w przypadku zachorowania na grypę?
- Oddawanie moczu do badania
- Powiększony węzeł chłonny (limfadenopatia) – objawy choroby, diagnostyka, przyczyny i leczenie
- AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności. Jak można się zakazić i jak przebiega leczenie?
