Po raz pierwszy zwyrodnienie stawów zostało opisane w 1907 r. przez Archibalda Garroda – angielskiego lekarza specjalizującego się w genetyce molekularnej. W Polsce cierpi na nie ok. 2 mln chorych, ale niewykluczone, że liczba ta jest wyższa. Choroba zwyrodnieniowa znajduje się w czołówce chorób, które powodują ciężkie kalectwo i inwalidztwo. Najczęściej dotyka ona osób powyżej 65. roku życia, lecz przypadki zachorowań w młodszym wieku wbrew pozorom nie należą do rzadkości.
Czym jest zwyrodnienie stawów?
Zwyrodnienie stawów określane jest mianem osteoartrozy lub choroby zwyrodnieniowej. Choroba ta polega na uszkodzeniu tkanek stawu, które powstają wskutek czynników biologicznych lub mechanicznych. W ten sposób zaburzone zostają procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej, co prowadzi do powstawania wyrośli kostnych oraz rozwoju stanów zapalnych w obrębie błony maziowej i tkanek okołostawowych.
Zwyrodnienie stawów – rodzaje
Zwyrodnienie stawów dzieli się na:
- pierwotne – przyczyna tej postaci choroby nie jest znana;
- wtórne – ta forma choroby jest wywołana wywołaną miejscowymi uszkodzeniami struktury tkanki stawowej, nieprawidłową budową stawu lub chorobami ogólnoustrojowymi.
Kogo najczęściej atakuje choroba zwyrodnieniowa i jakie stawy zajmuje?
Na chorobę zwyrodnieniową częściej zapadają kobiety, niemniej istnieje mnóstwo czynników innych genetyczne, które predysponują do zachorowania bez względu na płeć. Choroba dość rzadko obejmuje zwyrodnienia wielostawowe. Zazwyczaj zajmuje ona konkretne stawy. Najbardziej narażone są na nią stawy:
- kolanowe;
- biodrowe;
- kręgosłupa odcinka lędźwiowego;
- kręgów szyjnych.
Dlaczego powstają zmiany zwyrodnieniowe?
Lista czynników powodujących zmiany zwyrodnieniowe jest bardzo długa. Znajdują się na niej m.in.:
- wiek;
- różnego rodzaju urazy układu kostnego, np. zwichnięcia czy złamania;
- nieodpowiednie ustawienie kości po wypadkach lub operacjach;
- siedzący tryb życia;
- uwarunkowania genetyczne;
- nieprawidłowy skład chemiczny mazi stawowej;
- czynniki hormonalne – ze wskazaniem na niedobór estrogenów;
- otyłość;
- zbyt intensywne uprawianie sportu;
- wadliwa ruchliwość;
- rozmaite choroby – naciskiem na zakaźne i ogólnoustrojowe;
- deformacje;
- zaburzenia w budowie stawów;
- przeciążenia stawów o charakterze powtarzalnym.
Zwyrodnienie stawów – objawy choroby
Ból to najbardziej charakterystyczny symptom zwyrodnienia stawów. Objawy bólowe najsilniej odczuwasz wtedy, gdy tuż po przebudzeniu wykonujesz pierwsze ruchy, lub gdy wykonujesz je po dłuższym bezruchu. Z czasem jednak ból pojawia się też w stanie spoczynku – jeżeli wybudza cię ze snu, może to świadczyć o zaawansowanym stopniu choroby zwyrodnieniowej. Towarzyszą mu:
- ograniczenia ruchomości;
- sztywność stawów;
- trzeszczenia w stawach – to efekt tarcia o siebie nierównych powierzchni stawowych.
Spośród rzadszych objawów zwyrodnienia stawów wymienia się tkliwość przy dotyku, wysięk oraz deformację obrysu stawu. Im szybciej zgłosisz się do lekarza, tym lepiej – żadnego z powyższych objawów nie wolno lekceważyć. Nie podejmuj też prób leczenia się na własną rękę – potrzebujesz przede wszystkim specjalistycznej diagnozy i leczenia dostosowanego do twojego stanu.
Choroba zwyrodnieniowa – rozpoznanie
Zwyrodnienie stawów jest diagnozowane na podstawie objawów klinicznych. Bardzo często wykonywane jest także RTG chorego stawu. Prześwietlenie pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby zwyrodnieniowej. Istnieje łącznie 5 kategorii zaawansowania zmian zwyrodnieniowych. W diagnostyce osteoartrozy mogą być pomocne badania laboratoryjne, które polegają na dokładnej analizie zawartości płynu stawowego.
Jak wygląda leczenie zwyrodnienia stawów?
Zła wiadomość jest taka, że zwyrodnienie stawów jest chorobą nieuleczalną i postępującą. Ryzyka jej wystąpienia nie da się w stu procentach wyeliminować. W głównej mierze to od ciebie zależy, czy uda się spowolnić jej rozwój i zredukować objawy, które obniżają jakość życia. Przede wszystkim musisz w porę zgłosić się do lekarza i wykonać wszystkie zlecone przez niego badania.
Leczenie zwyrodnienia stawów dzieli się na 3 omówione poniżej kategorie. Rozpoczynając leczenie zwyrodnienia stawów nie możesz zaniedbywać ani terapii farmakologicznej, ani niefarmakologicznej – wzajemnie się uzupełniają. Należy poza tym brać poprawkę na konieczność wprowadzenia drobnych zmian w życiu.
Leki na zwyrodnienie stawów
W zależności od intensywności objawów pacjentom podaje się różne leki na zwyrodnienie stawów. Są to w pierwszej kolejności:
- paracetamol;
- opioidy;
- niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Leki na chorobę zwyrodnieniową przepisywane są one w formie tabletek lub maści, które należy stosować punktowo. W przypadku, gdy leki przeciwbólowe są nieskuteczne, chorym podaje się glikokortykosteroidy. W leczeniu farmakologicznym nierzadko stosuje się też kwas hialuronowy, który jest ważnym składnikiem budulcowym chrząstki stawowej. W niektórych sytuacjach konieczne jest także włączenie leków przeciwdepresyjnych, które mają za zadanie wspomagać preparaty przeciwbólowe.
Wypada tu w ramach ciekawostki nadmienić, że w leczeniu farmakologicznym niekiedy stosuje się leki SYSADOA – ich skuteczność do tej pory nie została potwierdzona badaniami naukowymi.
Niefarmakologiczne leczenie zwyrodnienia stawów
W leczeniu zwyrodnienia stawów duże znaczenie ma utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jeśli więc masz nadwagę lub jesteś otyły, musisz schudnąć. Pamiętaj o systematycznej fizjoterapii, której zadaniem jest zmniejszenie bólu, usprawnienie mięśni o zwiększenie zakresu ruchomości stawów. Osobom, którym zmiany zwyrodnieniowe utrudniają poruszanie się, zaleca się chodzenie o lasce lub o kulach. Warto ponadto zaopatrzyć się w obuwie ortopedyczne oraz przeznaczone do niego specjalne wkładki. Pacjenci ze zdiagnozowanym zwyrodnieniem stawów często są kierowani na leczenie uzdrowiskowe. Działanie leków przeciwbólowych można natomiast wspomóc zimnymi okładami.
Leczenie zabiegowe
Zaawansowane zwyrodnienie stawów niejednokrotnie wymaga leczenia zabiegowego. Polega ono przeważnie na wstawieniu endoprotezy stawu kolanowego i biodrowego – o ile choroba zwyrodnieniowa objęła właśnie te stawy. Na leczenie zabiegowe składa się także artroskopia – czyli mechaniczne oczyszczenie chorego stawu lub płukanie go solą fizjologiczną.
Zwyrodnienie stawów jest chorobą, której nie tylko można, ale trzeba zapobiegać. Oczywiście prawdopodobieństwa zachorowania nie da się wykluczyć, ale możesz sporo zrobić, aby tego uniknąć. Klucz do sukcesu stanowią zdrowa dieta, dzięki której nie nabawisz się nadwagi czy otyłości, oraz dobrze dobrana aktywność fizyczna. Wybrana przez ciebie dyscyplina nie powinna nadmiernie obciążać stawów. Pływanie, jazda na rowerze czy joga to strzał w dziesiątkę. Staraj się planować dzień tak, aby zbyt długo nie przebywać w jednej pozycji i nie przeciążać stawów.
Zobacz też:
- Artroza – choroba stawów dotykająca osoby młodsze, starsze i sportowców
- Ból stawów – skąd się bierze i jak go pokonać?
- Osteoartroza objawy
- Torebka stawowa – urazy, leczenie i rehabilitacja
- Dokucza ci ból biodra? Sprawdź, co może być jego przyczyną!
- Układ ruchu – budowa kości i stawów. Z czego składa się narząd ruchu?
- Dokucza ci ból kolana? Znajdź przyczynę problemów i zacznij leczenie!
- Bóle reumatyczne rąk: przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia
