Szczepienie na ospę pozwala na skuteczną walkę z chorobą. Jednak schorzenie to ma wiele różnych rodzajów, na które stosuje się różne szczepionki. Najbardziej znanym szczepieniem jest to na ospę wietrzną. Zobacz, na czym polegają szczepienia przeciwko ospie!
Mianem ospy nazywa się tak naprawdę różne rodzaje chorób. Wiele osób może pomylić ospę prawdziwą (która nazywana była także czarną ospą) z ospą wietrzną, jednak te dwie choroby nie mają ze sobą nic wspólnego. Szczepienia na ospę prawdziwą sprawiły, że uznano ją za eradykowaną w 1980 roku. Ostatni przypadek zarejestrowano w 1978 roku. Jakie jeszcze typy ospy szczepionka może skutecznie zwalczyć? Sprawdź!
Czym różni się ospa prawdziwa od ospy wietrznej i małpiej ospy?
Ospa prawdziwa i wietrzna, chociaż często są ze sobą mylone, to tak naprawdę dwie różne choroby. Są bowiem wywoływane przez dwa niespokrewnione ze sobą wirusy. Nazwa „ospa” w przypadku obu tych chorób bierze się od jednego z objawów, czyli pęcherzyków na skórze. Sama wysypka jednak inaczej wygląda w przypadku ospy prawdziwej, a inaczej w przypadku wietrznej. Szczepionka na ospę prawdziwą całkowicie wyeliminowała tę chorobę, natomiast szczepionki przeciw ospie wietrznej są cały czas podawane. Każdego typu ospa u dzieci może być szczególnie niebezpieczna, zwłaszcza gdy mowa o niemowlętach.
Małpia ospa jest z kolei chorobą odzwierzęcą i zakaźną, którą wywołuje wirus rodzaju Orthopoxvirus. Objawy ospy małpiej przypominają trochę ospę prawdziwą. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z chorym zwierzęciem lub jego płynami ustrojowymi. Między ludźmi może przenosić się drogą kropelkową.
Czym jest ospa prawdziwa?
Ospa prawdziwa, nazywana również czarną ospą, to choroba, która potrafiła zdziesiątkować całe narody w zamierzchłych czasach. Zmagały się z nią ludy wszystkich kontynentów, ale najbardziej zaszkodziła rdzennym mieszkańcom obu Ameryk po najeździe hiszpańskich konkwistadorów w XVI wieku. Na tereny Ameryki przynieśli ją europejscy kolonizatorzy. Była to choroba, na którą mieszkańcy byli zupełnie nieprzygotowani, dlatego śmierć w jej wyniku poniosła ogromna liczba osób. Właśnie dlatego szczepienie na ospę było ogromnym krokiem, który pozwolił na opanowanie tak masowego rozprzestrzeniania się choroby.
Jak przenosiła się ospa prawdziwa?
Ospę prawdziwą wywołuje wirus, który może być przenoszony drogą kropelkową, ale też przez rzeczy, które miały kontakt z osobą zarażoną. Skutki epidemii tej choroby bywały wprost fatalne. Pacjent zarażał już w momencie wystąpienia pierwszego objawu, czyli gorączki. Do największej liczby zarażeń dochodziło zimą oraz wiosną ze względu na wrażliwość aerozolu wirionów na wysoką wilgotność i temperaturę w środowisku zewnętrznym.
Śmiertelność i rola szczepionki na ospę prawdziwą
Około 30% zarażonych, którzy nie zostali zaszczepieni, umierało w wyniku ospy prawdziwej. Znane są jednak odmiany ospy, które powodują śmiertelność w 95% przypadków. Zgony następowały w drugim tygodniu od ujawnienia się choroby, a ich przyczyną była ogólna reakcja zapalna organizmu. W przypadku osób zaszczepionych śmiertelność wynosiła około 3%.
Pierwsze szczepienia na ospę
Pierwsza skuteczna szczepionka powstała w 1796 roku. Stworzył ją brytyjski lekarz Edward Jenner. Była wynikiem wielu wcześniejszych nieudanych prób stworzenia leku. Szczególnie ciekawe jest to, że na powstanie szczepionki miały wpływ doświadczenia niektórych hodowców krów, którzy byli odporni na ospę prawdziwą. Wynikało to z tego, że zapadali oni na niegroźną dla ludzi odmianę tej choroby, czyli krowiankę, którą zarażali się od krów. Krowianka uodparniała hodowców na odmianę zabójczą dla człowieka, więc szczepienie na ospę zdało egzamin.
Objawy ospy prawdziwej
Można było wyróżnić dwa okresy tej choroby. Pierwszym była inkubacja wirusa, który przedostawał się do górnych dróg oddechowych i namnażał przez okres około dwóch tygodni. Później zaczynała się u chorego pojawiać wysoka gorączka, a także ból głowy oraz pleców. Po trzech tygodniach u chorych można było już zobaczyć wysypkę. Na zainfekowanych błonach śluzowych oraz twarzy pojawiały się plamisto-grudkowe zmiany. Krosty te były głęboko osadzone i tworzyły strupy, które po pewnym okresie same odpadały.
Jak zwalczono ospę prawdziwą?
Ospa prawdziwa obecnie już nie występuje. Do jej zwalczenia wykorzystano szczepienie przeciw ospie. Niosło ono jednak wiele powikłań. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwej była pierwszą, w której wykorzystano zdolne do namnażania się i uszkadzania komórek wirusy CPXV. Później zastąpiono je lepiej przebadanym wirusem VACV. Po szczepieniu na ospę prawdziwą na skórze pojawiały się pęcherzyki lub krosty, które pozostawiały wklęsłe blizny. Po przyjętym szczepieniu pojawiały się delikatna gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych, które było spowodowane przyjęciem żywego wirusa. Dzięki powszechnym szczepieniom na ospę prawdziwą całkowicie zwalczono tę chorobę i w dzisiejszych czasach nie występuje ona w ogóle.
Szczepienia na ospę prawdziwą a małpia ospa
Ospa małpia jest spokrewniona z ospą prawdziwą, która zniknęła 40 lat temu. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwej w ponad 85% przypadków chroni także przed ospą małpią. Cały czas prowadzone są badania nad stworzeniem osobnej szczepionki, która skierowana byłaby bezpośrednio przeciwko małpiej ospie. Wszystko dlatego, że od 42 lat nie są prowadzone szczepienia przeciwko ospie ludzkiej.
Czym jest ospa wietrzna?
Ospa wietrzna to choroba zakaźna, którą wywołuje wirus ospy wietrznej i półpaśca. Uznaje się ją za jedną z najbardziej zaraźliwych chorób. Głównym czynnikiem zakaźnym jest człowiek. Choroba ta najczęściej występuje u dzieci, ale może również pojawiać się u osób dorosłych. Dorośli mogą mieć znacznie cięższy przebieg niż dzieci i więcej powikłań. Wirus przenosi się drogą kropelkową, jednak choroba może być też przenoszona poprzez kontakt z ubraniami i przedmiotami, które mają kontakt z wydzielinami z pęcherzyków skórnych, które pojawiają się u chorego. Kontakt z chorym powinien być więc ograniczony do momentu, aż strupki na ciele zaczną samoistnie odpadać. Okres inkubacji choroby trwa zazwyczaj od 14 do 21 dni.
Ospa wietrzna a ryzyko półpaśca
Ospa wietrzna może ponownie się uaktywniać w przyszłości, nazywana jest wtedy półpaścem. Na zachorowania najbardziej narażone są dzieci w wieku od 5 do 9 lat. U dzieci ma ona jednak zdecydowanie łagodniejszy przebieg niż u dorosłych. Szczepienie na ospę wietrzną jest wykonywane u większości najmłodszych.
Objawy ospy wietrznej
Pierwszymi objawami zakażenia ospą wietrzną są:
- bóle mięśni;
- złe samopoczucie;
- bóle głowy;
- gorączka;
- biegunka.
Później do powyższych objawów dołącza także wysypka w postaci niewielkich, czerwonych wykwitów. Pojawiają się one na tułowiu, twarzy oraz na owłosionej części głowy. Przekształcają się w grudki, na których środku pojawia się pęcherzyk z czerwoną obwódką. W pęcherzykach znajduje się jasny płyn, który wraz z rozwojem zmienia się w mętny. Później pęcherzyki zmieniają się w strupy, które mogą pozostawić po sobie blizny.
Szczepienia przeciwko ospie wietrznej i śmiertelność
Szczepionka przeciwko ospie wietrznej zawiera żywy szczep wirusa. Jest on jednak na tyle osłabiony, że można go podać człowiekowi. Nie ma niebezpieczeństwa zarażenia innej osoby wirusem szczepionkowym. Szczepionka wywołuje bezobjawową postać ospy wietrznej, która prowadzi do odporności na zakażenie wirusem. Rzadko wywołuje ona niepożądane skutki, dlatego uznawana jest za bardzo bezpieczną.
Jak skuteczna jest szczepionka na ospę?
Szczepienie na ospę wietrzną zabezpiecza przed objawami i powikłaniami na całe życie. Skuteczność samej szczepionki wynosi 95%. Obecnie rzadko obserwuje się zgodny spowodowane zarażeniem się ospą wietrzną. Duża część populacji jest zaszczepiona. Śmiertelność to 1 na 50 000 przypadków, u dorosłych 1 na 3000 przypadków. U chorych z upośledzoną odpornością śmiertelność wzrasta do 15%, a w przypadku zapalenia płuc u kobiet w ciąży wynosi około 40%. Ospa w ciąży może być bardzo niebezpieczna dla zdrowia dziecka, więc bardzo ważne jest, by upewnić się, że kobieta przeszła chorobę lub jest zaszczepiona.
Szczepienie na ospę prawdziwą pozwoliło całkowicie wyeliminować tę chorobę. W przypadku ospy wietrznej szczepienia ochronne sprawiły, że śmiertelność w wyniku zakażenia znacznie zmalała. W przypadku pojawienia się jej nie należy jednak ignorować objawów tej choroby!
Zobacz też:
- Ospa – początki, objawy, leczenie i profilaktyka. Jak rozpoznać ospę wietrzną?
- Ospa prawdziwa, czyli czarna ospa. Nie ma nic wspólnego z wirusem ospy wietrznej
- Ospa u niemowlaka – objawy, szczepienia, leczenie, profilaktyka. Małpia ospa, ospa prawdziwa i wietrzna – czy są groźne?
- Ospa wietrzna u kobiet w ciąży. Jakie ryzyko niesie ze sobą ospa w ciąży dla ciężarnych oraz płodu?
- Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór – kiedy można wyjść z domu?
- Ospa: jak długo w domu należy zatrzymać dziecko? Sprawdź!
- Ospa u dorosłych – objawy zachorowania, leczenie, powikłania. Czym jest ospa wietrzna, a czym półpasiec?
- Ospa wietrzna – przyczyny, przebieg, leczenie, powikłania. Szczepionka przeciw ospie wietrznej u dzieci
