Skrót PTSD pochodzi od angielskiego terminu Post Traumatic Stress Disorder. W języku polskim dolegliwość ta znana jest jako syndrom stresu pourazowego. Zjawisko to jest częstą konsekwencją traumatycznych przeżyć – często takich, które zagrażają życiu. Osoba dotknięta traumą może nie wiedzieć, że cierpi na PTSD. Dowiedz się, czym charakteryzuje się to zjawisko i jak pomóc osobom dotkniętym PTSD.
Skąd bierze się zespół stresu pourazowego?
Syndrom stresu pourazowego to zaburzenie lękowe, które rozwija się po przeżyciu zagrażającym życiu. Często cierpią na nie osoby po wypadku samochodowym, katastrofie lotniczej, napaści, przemocy seksualnej, fizycznej lub emocjonalnej itp. Inne potencjalne przyczyny obejmują też: porwanie, tortury, klęski żywiołowe, akty terrorystyczne.
Syndrom czasem pojawia się również u świadków wypadków, napaści, śmierci, czy innych traumatycznych zdarzeń. Powyższym zdarzeniom często towarzyszą niezwykle silne uczucia:
- paraliżujący strach;
- bezsilność;
- bezradność;
- przerażenie;
- smutek.
PTSD a żołnierze
Zespół stresu pourazowego jest typowym zjawiskiem towarzyszącym żołnierzom na froncie. Podczas pierwszej wojny światowej nazywano go „szokiem pociskowym”. W trakcie drugiej wojny mówiono o „zmęczeniu bojowym” – w rzeczywistości było to dokładnie to samo zjawisko. Również w dzisiejszych czasach, z tego samego powodu, wielu żołnierzy wymaga stałej opieki psychiatrycznej po powrocie do domu z misji.
PTSD – objawy
Jednymi z głównych objawów PTSD są intensywne, niepokojące myśli i uczucia ściśle związane z przeżytą traumą. Takie osoby zwykle unikają wszystkiego, co przypomina im o zdarzeniu. Mogą to być miejsca, osoby bądź rzeczy. Chorym codziennie towarzyszy lęk, smutek, złość, przygnębienie lub zagubienie. Często reagują w sposób nagły i gwałtowny na zwykłe zdarzenia – hałas, dotyk lub niegroźny gest.
Do pozostałych objawów PTSD zalicza się również:
- nadpobudliwość i czujność, również w sytuacjach, które tego nie wymagają;
- problemy ze snem;
- trudności z koncentracją i zapamiętywaniem nowych informacji;
- nadmierna drażliwość, nietypowa dla charakteru osoby;
- omdlenia;
- nieustanne postrzeganie zwykłych zjawisk jako zagrożenie.
Powyższe dolegliwości mogą utrzymywać się bardzo długo – zwykle przynajmniej przez kilka tygodni. Potrafią w znacznym stopniu zaburzać życie prywatne i zawodowe.
Syndrom stresu pourazowego u dorosłych często prowadzi do:
- obniżonej samooceny i zaniku poczucia własnej wartości;
- zachowań autodestrukcyjnych, w tym nawet do prób samobójczych;
- skłonności do sięgania po alkohol i narkotyki;
- zaburzeń odżywiania;
- bólu różnych części ciała i organów;
- wzmożonego lęku przed utratą bliskich lub własną śmiercią.
Zespół stresu pourazowego u dzieci
Syndrom stresu pourazowego może pojawić się u osób w każdym wieku, również u dzieci. Nie jest to zależne od płci, wieku, wykształcenia ani żadnych innych uwarunkowań. Jednak statystycznie kobiety doświadczają zespołu pourazowego dwa razy częściej niż mężczyźni. Według aktualnych danych, co jedenasta osoba cierpi na PTSD raz w ciągu całego swojego życia.
Jak objawia się zespół stresu pourazowego u dzieci
Zespół stresu pourazowego u dzieci w gruncie rzeczy obejmuje takie samo zachowanie, jak u dorosłych, choć może objawiać się w nieco inny sposób. Dzieci mogą zamiast unikania traumy często do niej powracać – odgrywać ją w zabawach, przedstawiać na rysunkach, czy po prostu o niej opowiadać. U maluchów również występuje nerwowość, drażliwość i nadpobudliwość, którym towarzyszą częste wybuchy płaczu lub gniewu.
Bez odpowiedniej diagnozy PTSD i wprowadzenia leczenia, syndrom może mieć poważne konsekwencje na rozwoju dziecka. Zaczynają się one na wycofaniu społecznym, a kończą na regresji rozwojowej i zaniku niektórych posiadanych już umiejętności.
PTSD – diagnoza
Diagnoza PTSD nie zawsze jest prosta – wymaga dokładnego zbadania zarówno ciała fizycznego, jak i psychiki pacjenta. Aby lekarz jednoznacznie stwierdził u pacjenta syndrom stresu pourazowego, muszą zostać spełnione poniższe warunki:
- w życiu osoby wystąpiło jakieś traumatyzujące wydarzenie lub była ona świadkiem śmierci bądź poważnego urazu;
- zdarzeniu towarzyszył lęk, bezsilność i przerażenie;
- doświadczenie to jest przeżywane w przynajmniej jeden z poniższych sposobów:
- natrętne wspominanie powodujące cierpienie;
- powtarzające się niepokojące sny;
- częste odczuwanie takich samych emocji, jak podczas zdarzenia;
- odczuwanie silnego niepokoju;
- nadmierna reakcja na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały.
Syndrom stresu pourazowego – jak pomóc?
Leczenie syndromu stresu pourazowego jest złożonym i długotrwałym procesem. Co więcej, nie zawsze udaje się całkowicie powrócić do zdrowia. W wielu przypadków trauma towarzyszy pacjentom przez całe życie. Mimo wszystko warto wdrożyć odpowiednie leczenie, które złagodzi uciążliwe objawy.
PTSD – jak sobie z nim radzić?
Jak pomóc osobie z syndromem stresu pourazowego? Warto zaangażować ją do pomagania innym. Przydatny okazuje się wolontariat, krwiodawstwo i aktywne działanie na cele charytatywne. Bardzo istotny jest też kontakt z bliskimi oraz relacje pełne akceptacji i wyrozumiałości. Pomocne mogą okazać się tu grupy wsparcia dla osób z PTSD. Należy skupić się na swoich silnych stronach i pasji, która pomoże odwrócić uwagę od traumy. Niezwykle ważne jest odpowiednie odżywianie, relaks oraz dbanie o kondycję fizyczną. Chorym nie wolno sięgać po alkohol ani inne używki. Zaniedbanie kondycji swojego ciała może znacznie wzmagać nasilenie objawów.
Syndrom stresu pourazowego – leczenie
Specjalistyczne leczenie syndromu stresu pourazowego w wielu przypadkach jest bardzo skuteczne. Profesjonalna terapia obejmuje takie metody jak:
- terapia poznawczo-behawioralna – ten rodzaj leczenia polega na stopniowej, łagodnej ekspozycji na traumatyczne przeżycie, przepracowywanie jej i dokładne analizowanie. Negatywne uczucia zastępowane są czymś bardziej pozytywnym lub neutralnym. Terapia pomaga stopniowo pozbyć się skojarzeń wywołujących gwałtowne reakcje;
- terapia rodzinna – ta metoda angażuje nie tylko pacjenta, ale też jego bliskich. Rodzina i przyjaciele muszą dokładnie zrozumieć, przez co przechodzi osoba dotknięta PTSD. Ten sposób leczenia ułatwia wspólne przepracowywanie i rozwiązywanie problemów.
- leczenie farmakologiczne – przeważnie obejmuje eliminację poszczególnych objawów, takich jak depresja, lęk, zaburzenia odżywiania itp.
Syndrom stresu pourazowego może przytrafić się każdemu, kto przeżył traumatyzujące zdarzenie lub był jego świadkiem. Często wiąże się z otarciem się o śmierć lub zaobserwowaniem zgonu. Na PTSD cierpią żołnierze, ofiary gwałtów, napaści oraz ocalali z katastrof. Leczenie powinno przede wszystkim obejmować przepracowanie traumy. Osobom cierpiącym na ten syndrom, trzeba zapewnić wsparcie i bezpieczeństwo.
Zobacz też:
- Syndrom jerozolimski a fanatyzm religijny. Czego obawiać się podczas wycieczki do Ziemi Świętej?
- Syndrom zachodzącego słońca – kiedy udać się do lekarza?
- Syndrom Otella – dramat osób uzależnionych od alkoholu. Na czym polega zespół Otella?
- Syndrom Boga: czym jest i jak jest leczony?
- Syndrom dziecka alkoholika – jak wygląda życie dorosłych dzieci alkoholików? Objawy i sposoby pomocy
- Syndrom śpiącej królewny – czy można spać przez kilka miesięcy? Poznaj zespół Kleinego-Levina
- Syndrom odrzucenia – jak lęk utrudnia bycie szczęśliwym
- Syndrom Alicji w Krainie Czarów – gdy rzeczywistość nie jest taka, jak Ci się wydaje…
