Alkohol w nadmiarze działa niekorzystnie na każdego. Jednak szczególnie szkodliwy jest dla kobiet w ciąży. Może on poważnie zaburzyć rozwój dziecka, a nawet spowodować poronienie. Alkohol zagraża zdrowiu i życiu płodu na każdym etapie jego rozwoju, nawet już w pierwszych dniach od poczęcia. Nie istnieje coś takiego, jak bezpieczna dawka alkoholu w ciąży. Każda jego ilość potencjalnie zagraża dziecku. Powoduje on nieuleczalny syndrom FAS, o którym dowiesz się więcej z tego artykułu.
FASD syndrom, czyli Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych
Każdy wie, że spożywanie alkoholu podczas ciąży jest niewskazane. Jednak czy zdajesz sobie sprawę z powagi zagrożenia, jakie alkohol stwarza dla płodu? Powstaje wówczas ryzyko rozwinięcia się całej grupy schorzeń znanych jako płodowe zaburzenia ze spektrum alkoholu – w skrócie FASD. Zaliczają się do nich: zaburzenia medyczne, behawioralne, edukacyjne oraz społeczne. Konkretne objawy mogą się różnić, w zależności od rodzaju schorzenia i jego stopnia zaawansowania.
FASD – czym jest
Syndrom FASD to termin ogólny, który obejmuje cały zakres objawów pojawiających się na skutek spożywania alkoholu przez matkę w ciąży. Skutki są bardzo poważne i często dożywotnie. Częstotliwość ich pojawiania się nie została jednoznacznie określona. Naukowcy szacują, że każdego roku rodzi się około 40 tys. dzieci z FASD w samych Stanach Zjednoczonych. W Polsce na tego typu zaburzenia cierpi aż około 20 dzieci na każde 1000 noworodków.
Termin FASD obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:
- Płodowy Zespół Alkoholowy, czyli FAS (Fetal Alcohol Syndrome);
- niepełny FAS (partial FAS);
- Neurorozwojowe Zaburzenia Zależne od Alkoholu – ARDN.
W niniejszym artykule skupimy się na pierwszym z wymienionych powyżej rodzajów.
Alkoholowy Zespół Płodowy FAS – co to takiego?
Syndrom FAS to skrócona nazwa Alkoholowego Zespołu Płodowego. Jest to najczęściej rozpoznawany rodzaj FASD, a jednocześnie najbardziej widoczny. Rozpoznasz go po charakterystycznych objawach, które opisane zostały poniżej.
Zespół FAS – powstawanie
Gdy kobieta spożywa alkohol, ten z łatwością przenika przez łożysko. Trafia więc bezpośrednio do rozwijającego się, delikatnego organizmu nienarodzonego dziecka. Ciało płodu nie jest w pełni ukształtowane i nie funkcjonuje w ten sam sposób, jak zdrowy, dorosły człowiek. Dziecko w łonie matki nie przetwarza skutecznie alkoholu. Substancja ta jest bardziej skoncentrowana w płodzie, co utrudnia prawidłowy przepływ pożywienia i tlenu w malutkich narządach.
Zespół FAS – kiedy najbardziej zagraża?
Ciężarne kobiety na szczęście najczęściej rozsądnie unikają alkoholu. Zagrożenie syndromem FAS jest jednak dość spore w pierwszym trymestrze, szczególnie wśród kobiet, które nie są świadome swojego stanu. Ten pierwszy etap jest kluczowy w rozwoju dziecka. Alkohol spożyty w tym czasie może powodować poważne wady wrodzone. W późniejszych trymestrach zaburzenia powodowane tą substancją obejmują spowolniony wzrost, trudności z nauką lub nieprawidłowości zachowawcze.
Zespół FAS – objawy
Na wstępie warto zaznaczyć, że zakres i nasilenie objawów przy zespole FAS zależne jest od stopnia zaawansowania schorzenia. Do najczęstszych dolegliwości zalicza się:
- opóźniony wzrost zarówno w okresie prenatalnym, jak i pourodzeniowym. Skutkuje to niską masą ciała i wzrostem;
- wady rozwojowe twarzoczaszki;
- zwiększoną wrażliwość na dźwięki i ogólną większą drażliwością;
- nieprawidłowe napięcie mięśniowe w ciele;
- dysfunkcje motoryki małej – m.in. słaby chwyt, pogorszona koordynacja ręka-oko;
- upośledzenie umysłowe;
- nieprawidłowe połączenie półkul mózgowych;
- niedorozwój obszaru mózgu, który odpowiada za koordynację ruchów;
- trudności z uczeniem się, rozwiązywaniem problemów, pamięcią i mową;
- zaburzenia behawioralne – nadpobudliwość, trudności z utrzymaniem skupienia i oceną, impulsywność, upośledzone zachowania społeczne i adaptacyjne;
- wady serca – szczególnie ubytki międzykomorowe lub przegrody międzyprzedsionkowej;
- schorzenia stawów i zmniejszony zakres ruchu.
Picie alkoholu w ciąży może też spowodować poronienie.
FAS – wygląd twarzy
Wygląd dzieci alkoholików jest charakterystyczny, ponieważ substancja ta wpływa na rozwój głowy i twarzy. Do najbardziej rozpoznawalnych cech należą:
- zmniejszona długość fałdy powieki;
- małe oczy;
- opadanie górnych powiek;
- nieprawidłowe odchylenie jednego oka od drugiego;
- fałdy skórne, które zakrywają wewnętrzne kąciki oczu;
- krótki, zadarty nos z szerokim grzbietem;
- mała szczęka;
- cienka górna krawędź wargi;
- nietypowo długi, gładki pionowy rowek pośrodku górnej wargi;
- spłaszczenie środkowej części twarzy;
- małogłowie, czyli mniejszy obwód głowy niż typowa wartość dla danego wieku i płci. Według naukowców jest to związane z zatrzymaniem wzrostu samego mózgu.
Powyższe nieprawidłowości mogą być bardzo wyraźne lub ledwo zauważalne. Z czasem mogą też stać się mniej widoczne wraz z dojrzewaniem. U dzieci z zespołem FAS nie zawsze w ogóle widać powyższe cechy. Objawy psychiczne, behawioralne i neurologiczne mogą występować bez jakichkolwiek widocznych zniekształceń fizycznych.
Czy syndrom FAS da się wyleczyć?
Choroba FAS jest niestety nieuleczalna. Wrodzone wady i schorzenia przeważnie utrzymują się przez całe życie. Nie oznacza to jednak, że nie stosuje się żadnej terapii. Możliwie jak najszybsze wdrożenie leczenia może w znacznym stopniu wspomóc rozwój dziecka. Syndrom FAS można próbować leczyć, stosując poniższe metody:
- podawanie leków, które mają przeciwdziałać konkretnym objawom;
- stosowanie terapii behawioralnej i specjalnie dostosowanej edukacji;
- trening rodzicielski.
Jak zminimalizować wpływ syndromu FAS na dziecko?
Jedynym pewnym sposobem na zwalczenie objawów FAS jest unikanie alkoholu podczas ciąży. Syndrom ten może mieć bardzo poważne konsekwencje. Dlatego zaleca się stronienie od alkoholu wszystkim kobietom, które starają się o dziecko lub mają nawet niewielkie podejrzenie o ciąży.
Aby zmniejszyć stopień wpływu syndromu FAS na dziecko, zaleca się także:
- jak najwcześniejszą diagnozę, najlepiej przed 6. rokiem życia. Oczywiście należy też od razu wdrożyć odpowiednią terapię;
- kochającą, akceptującą, wyrozumiałą atmosferę w domu rodzinnym;
- brak przemocy;
- korzystanie z wszelkich dostępnych usług socjalnych i specjalnej edukacji.
W ten sposób możesz pomóc ograniczyć negatywne skutki FAS u dziecka. Przyczynisz się też do złagodzenia niektórych niepełnosprawności.
Opieka nad dziećmi z FAS
Dzieci z zespołem FAS przeważnie są przyjazne, wesołe i otwarte na świat oraz ludzi. Mimo to opieka nad nimi bywa nie lada wyzwaniem. Jak wspominaliśmy, syndrom FAS objawia się m.in. problemami wychowawczymi, trudnościami z nauką i odpowiednim zachowaniem się w społeczeństwie. Rodzicom z dziećmi z FAS zaleca się przede wszystkim stworzenie stabilnej, wspierającej atmosfery w domu.
Odpowiednie środowisko
Warto zastanowić się nad umieszczeniem takiego dziecka w odpowiedniej szkole i klasie. Najlepiej znaleźć pedagogów i wychowawców, którzy znają się na właściwym postępowaniu przy tym schorzeniu. Odpowiednie środowisko i podejście do edukacji może dość skutecznie ograniczyć niektóre konsekwencje syndromu FAS.
Nie należy też lekceważyć wartości wsparcia dla rodziców bądź opiekunów. Grupy wsparcia lub psychoterapia mogą okazać się być niezwykle wartościowe. Szczególnie ważne jest zapewnienie adekwatnej pomocy rodzicom, którzy borykają się z uzależnieniem od alkoholu.
Syndrom FAS to nieuleczalne schorzenie, które obejmuje szereg różnych objawów. Spowodowany jest spożywaniem alkoholu przez ciężarną kobietę. Płód nie trawi alkoholu w taki sam sposób jak człowiek dorosły. W związku z tym nienarodzone dziecko narażone jest na różne poważne konsekwencje i dożywotnią niepełnosprawność. Jedynym stuprocentowo skutecznym sposobem na uniknięcie przykrych skutków jest całkowite unikanie alkoholu w ciąży. Jeżeli u twojego dziecka zdiagnozowano chorobę FAS, nie bój się szukać profesjonalnej pomocy i grup wsparcia.
Zobacz też:
- Syndrom zachodzącego słońca – kiedy udać się do lekarza?
- Syndrom Pataua, czyli trisomia chromosomu 13. – jedna z najcięższych wad wrodzonych
- Syndrom odstawienia alkoholu – co warto o nim wiedzieć?
- Syndrom dziecka alkoholika – jak wygląda życie dorosłych dzieci alkoholików? Objawy i sposoby pomocy
- Syndrom dziecka potrząsanego – czy może być groźny dla jego życia?
- Syndrom Marfana – codzienność z chorobą. Jak objawia się zespół Marfana i czy można go leczyć?
- Syndrom Gardnera, czyli gdy rodzice żyją w konflikcie
- Syndrom Alicji w Krainie Czarów – gdy rzeczywistość nie jest taka, jak Ci się wydaje…
