Niewydolność oddechowa może przybierać formę stanu ostrego lub przewlekłego. Czym się różnią te dwie formy niewydolności i jakie są sposoby ich leczenia? Dowiedz się jak je rozpoznać i jakie są metody ich leczenia.
Niewydolność oddechowa prowadzi do niedotlenienia organizmu. W zależności od przyczyny może być spowodowana przewlekłą chorobą lub uszkodzeniem układu oddechowego. Stan ostry wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, gdyż bezpośrednio zagraża życiu pacjenta. Poznaj objawy specyficzne dla tego schorzenia i przyczyny jego występowania.
Niewydolność oddechowa – definicja schorzenia
Stan, w którego czasie dochodzi do zaburzenia wymiany gazowej w płucach, nazywany jest niewydolnością oddechową. W wyniku zaburzenia czynności oddechowych następuje niedotlenienie organizmu. Dochodzi do spadku ciśnienia parcjalnego tlenu (hipoksemii) lub nadmiernego wzrostu ciśnienia dwutlenku węgla (hiperkapnia).
Można wyróżnić dwa rodzaje niewydolności oddechowej – ostrą oraz przewlekłą. Niewydolność w formie ostrej zagraża bezpośrednio życiu pacjenta i wymaga natychmiastowej pomocy. Niewydolność przewlekła może prowadzić do nieodwracalnych zmian w organizmie.
Ostra niewydolność oddechowa
ARDS (acute respiratory distress syndrome), czyli inaczej ostra niewydolność oddechowa, to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia miąższu płucnego. Pęcherzyki płucne nie mogą transportować tlenu do ważnych narządów i tkanek, stąd ryzyko wystąpienia niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci. Zaburzenie wymiany gazowej prowadzi do groźnego niedotlenienia komórek. Ten rodzaj niewydolności rozwija się około tygodnia, od momentu wystąpienia pierwszych niepokojących objawów, lub zaostrzenia sygnałów chorobowych.
Przyczyny ARDS
Podłoże ARDS jest bardzo zróżnicowane. Nie ma jednej przyczyny, która może wywołać ostrą niewydolność oddechową. Najczęściej jednak powodują ją następujące czynniki:
- ostre zapalenie płuc – może być wynikiem infekcji wirusowej lub szczególnie u osób starszych, cofaniem treści żołądka i soków trawiennych do płuc, co powoduje bardzo agresywny stan zapalny;
- sepsa – stan zapalny w organizmie prowadzi do wielonarządowej dysfunkcji, czego wynikiem może być także ARDS;
- urazy klatki piersiowej;
- zatrucia toksynami lub lekami – wdychanie szkodliwych substancji lub oparów, a także niektóre leki mogą przyczynić się do powstania ostrej niewydolności oddechowej.
Objawy ostrej niewydolności oddechowej
Zasadniczym objawem w przebiegu ARDS jest duszność. Może pojawiać się zarówno w fazie spoczynkowej, jak i wysiłkowej. Oprócz tego pacjenci skarżą się na:
- kaszel z możliwym odpluwaniem wydzieliny podbarwionej krwią;
- ból w klatce piersiowej;
- gorączkę;
- skoki ciśnienia.
Często pojawiają się sinica oraz przyspieszony oddech. Objawy nie muszą występować nagle, a mogą rozwijać się stopniowo w ciągu nawet kilku dni. Nagłe pogorszenie ma miejsce zazwyczaj po tygodniu od wystąpienia pierwszej duszności.
Jak rozpoznać ARDS? Diagnostyka
Zespół ostrej niewydolności oddechowej można rozpoznać poprzez przeprowadzenie odpowiednich badań specjalistycznych. Najczęściej wykonuje się:
- badania krwi (morfologię obwodową);
- RTG klatki piersiowej;
- EKG serca.
Oprócz tego zlecana jest pulsykometria, dzięki której można sprawdzić ilość tlenu parcjalnego we krwi, oraz gazometria, która jest w stanie wykryć m.in. hipoksemię czy kwasicę.
Metody leczenie ostrej niewydolności oddechowej
Leczenie ARDS obejmuje szereg czynności w zależności od przyczyny powodującej zaostrzenie objawów. Zawsze w pierwszej kolejności należy udrożnić drogi oddechowe chorego. Można to zrobić, kładąc poszkodowanego na plecach i odchylając do tyłu głowę. W cięższych przypadkach potrzebna jest intubacja chorego i poddanie go mechanicznej wentylacji płuc.
Niektóre przypadki mogą wymagać zastosowania zabiegu konikotomii, czyli przebicia igłą przedniej ściany krtani, w której doszło do obrzęku i zablokowania dróg oddechowych. Zazwyczaj ma to miejsce w przypadku urazów mechanicznych. Z kolei zabieg tracheotomi stosowany jest w przypadku długiej mechanicznej wentylacji płuc i obrzęku krtani. W tej sytuacji zachodzi konieczność wykonania otworu w przedniej ścianie tchawicy i umiejscowieniu w niej rurki, umożliwiającej oddychanie. Stan chorego może również wymagać wprowadzenia długotrwałej farmakoterapii lub usunięcia płynu zalegającego w opłucnej.
Istotną rolę odgrywa dieta. Należy w niej unikać spożycia węglowodanów, dzięki czemu zmniejsza się ilość dwutlenku węgla we krwi. Ważne by była odpowiednio zbilansowana, tak by nie dopuścić do ewentualnych niedoborów pokarmowych.
Przewlekła niewydolność oddechowa
Ten stan jest zdecydowanie trudniejszy w rozpoznaniu, a jego skutki są często nieodwracalne. Zapotrzebowanie organizmu na tlen jest zdecydowanie większe, od ilości, która jest dostarczana.
Przyczyny przewlekłej niewydolności płucnej
Przewlekła niewydolność oddechowa może być skutkiem różnych schorzeń. Przyczyną tego stanu najczęściej są:
- nowotwory płuc;
- przewlekła obturacyjna choroba płuc;
- mukowiscydoza;
- choroby obejmujące tkanki śródmiąższowe płuc (np. zwłóknienie lub pylica);
- choroby neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona);
- choroby serca;
- zatorowość płucna.
Objawy przewlekłej niewydolności oddechowej
Objawy występujące w przebiegu przewlekłej niewydolności oddechowej nie są tak jednoznaczne, dlatego rozpoznanie jest zdecydowanie bardziej skomplikowane. Najczęściej występującym objawem jest duszność, która początkowo pojawia się w trakcie wysiłku fizycznego, a następnie również w czasie spoczynku. Kolejnym objawem jest sinica, która obejmuje usta, a nawet uszy chorego. Mogą pojawić się bóle głowy, senność, przyspieszony oddech i tętno. Objawy w dużej mierze są połączone z konkretną jednostką chorobową.
Diagnostyka przewlekłej niewydolności
Diagnoza przewlekłej niewydolności oddechowej możliwa jest po uprzednim wywiadzie z pacjentem, a następnie przeprowadzonych badaniach. Lekarz zleca wykonanie spirometrii, gazometrii, a także prześwietlenia klatki piersiowej. Ustalenie konkretnej przyczyny pomaga w dobraniu odpowiedniego leczenia przyczyny niewydolności.
Metody leczenia
Do metod leczenia przewlekłej niewydolności oddechowej należą:
- tlenoterapia – w warunkach domowych lub szpitalnych;
- wentylacja mechaniczna;
- diagnostyka i leczenie choroby podstawowej;
- zbilansowana dieta;
- niedopuszczanie do niedoborów żywieniowych;
- dieta uboga w węglowodany;
- specjalistyczna rehabilitacja.
Powikłania wynikające z przewlekłej niewydolności oddechowej
Objawy choroby są niespecyficzne i mogą być trudne do zdiagnozowania. Nieleczona przewlekła niewydolność oddechowa może doprowadzić do wyniszczenia organizmu. Ponadto w wyniku choroby dochodzi do powstania nadciśnienia płucnego, zakrzepicy żylnej oraz niewydolności prawokomorowej. Nadmiar dwutlenku węgla we krwi prowadzi do zwiększenia jej lepkości i wystąpienia czerwienicy. Aby ustalić dokładnie rodzaj powikłań, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań. Pełny obraz choroby i istniejących powikłań można stwierdzić, wykonując badania takie jak morfologia krwi obwodowej, echo serca i EKG.
Rokowania w przypadku niewydolności oddechowej
Rokowania w dużej mierze związane są z formą niewydolności. W przypadku ARDS stan chorego ulega poprawie po wprowadzeniu odpowiedniej farmakoterapii i wyleczeniu infekcji powodującej zaburzenia wymiany gazowej w obrębie płuc. W sytuacji, gdy stan jest przewlekły, może dojść do nieodwracalnych zmian w organizmie, a chory będzie wymagał stałej opieki lekarskiej.
Niewydolność oddechowa towarzyszy wielu schorzeniom. W zależności od przyczyny wywołującej ten stan, wymaga szybkiej interwencji lekarskiej lub długotrwałej i specjalistycznej opieki. Leczenie każdorazowo jest dopasowane do stanu pacjenta i stwierdzonych chorób podstawowych. Zapobieganie polega na wzmocnieniu odporności, szczególnie przez przyjmowanie szczepionek, a także regularne monitorowanie stanu zdrowia i badania okresowe.
Zobacz też:
- Obrzęk płuc – czym jest i jakie są przyczyny powstawania? Objawy i metody leczenia
- Niewydolność serca – czym jest, jakie daje objawy i jak wygląda leczenie?
- Tlenoterapia – na czym polega leczenie tlenem? Rodzaje tlenoterapii, przeciwwskazania. Czy możliwa jest tlenoterapia w domu?
- Hipoksemia a hipoksja – niedotlenienie organizmu. Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi? Objawy niedoboru tlenu i profilaktyka
- Wstrząs septyczny i sepsa – objawy i leczenie. Sprawdź, czym jest posocznica oraz jak leczyć sepsę i wstrząs septyczny!
- Wstrząs hipowolemiczny – jak udzielić pierwszej pomocy przy wstrząsie hipowolemicznym, czyli stanie zagrożenia życia?
- Przewlekły ból gardła a covid: przyczyny, objawy i skutki
- Kiedy pogotowie zabiera do szpitala? To warto wiedzieć o wzywaniu pomocy
