Medycyna

Glikokortykoidy — hormony kory nadnerczy

Glikokortykoidy — hormony kory nadnerczy

Glikokortykoidy zwane również glikokortykosteroidami, a także kortykosteroidami pełnią w organizmie człowieka szereg kluczowych funkcji. W jaki sposób kontrolują metabolizm? Jakie wykazują działanie? Czytaj dalej.

Kora nadnerczy jest organem odpowiedzialnym za wydzielanie glikokortykoidów. To naturalne hormony występujące zarówno u ludzi, jak i zwierząt. U człowieka glikokortykoidy reprezentowane są przez kortyzol, powszechnie znany jako hormon stresu. U innych ssaków jest to związek o nazwie kortykosteron. Syntetyczne formy glikokortykosteroidów znalazły zastosowanie w medycynie.

Glikokortykoidy — jakie są ich funkcje?

Glikokortykoidy wydzielane są do krwioobiegu i tam wiążą się z białkami osocza. Niewielki procent kortyzolu i kortykosteronu znajdują się w organizmie w formie wolnej tzn. niezwiązanej. Poziom wolnych hormonów jest regulowany przez wiele czynników, w tym przede wszystkim przez hormon adrenokortykotropowy (ACTH), wazopresynę i transkoryny. Substratem do ich wytworzenia jest cholesterol, a proces ich wydzielania jest regulowany przez zawiłe mechanizmy kontrolowane przez oś przysadka-podwzgórze-nadnercza.

Hormony steroidowe odgrywają ważną rolę w metabolizmie organizmu. Do ich najważniejszych funkcji zalicza się m.in.:

  • działanie przeciwzapalne,
  • zmniejszenie stężenia jonów wapnia, a co za tym idzie hamowanie aktywności osteoklastów,
  • zwiększenie poziomu glukozy we krwi,
  • utrzymywanie pobudliwości mięśni poprzecznie prążkowanych, gładkich i budujących serce,
  • zwiększanie wydzielania soków żołądkowych,
  • zapewniają równowagę wodno-elektrolitową,
  • regulacja odpowiedzi układu odpornościowego,
  • zwiększenie przesączanie kłębuszkowego w nerkach,
  • utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała,
  • stabilizowanie ciśnienia tętniczego krwi,
  • regulowanie rytmu okołodobowego (cykl sen-czuwanie),
  • zarządzanie reakcjami stresowymi organizmu.

Jak widać, rola glikokortykoidów jest znacząca. Nic więc dziwnego, że hormony te znalazły szerokie zastosowanie w leczeniu wielu chorób, szczególnie tych wynikających z autoagresji.

Glikokortykoidy — zastosowanie w medycynie

Glikokortykoidy syntetyczne mogą być stosowane doustnie, miejscowo, donosowo lub wziewnie. Badacze, którzy w latach 40. XX po raz pierwszy wyizolowali kortyzon z nadnerczy (Edward Kendall, Tadeusz Reichstein i Otto Wintersteiner), otrzymali za swoje odkrycie Nagrodę Nobla. Ich naukowy triumf pozwolił na wdrożenie pierwszego syntetycznego leku na reumatoidalne zapalenie stawów. W kolejnych dekadach farmaceutyki zaliczane do glikokortykosteroidów zaczęto stosować także na inne jednostki chorobowe.

Obecnie glikokortykoidy syntetyczne działają na wielu poziomach organizmu i wykazują działanie:

  • przeciwalergiczne,
  • immunosupresyjne,
  • przeciwświądowe,
  • przeciwzapalne.

Dzięki tak szerokiego profilu, stosowanie glikokortykosteroidów jest wskazane w przypadku:

  • atopowego zapalenia skóry,
  • łuszczycy,
  • egzemy
  • łysienia plackowatego,
  • niedoczynności kory nadnerczy,
  • kataru siennego,
  • reumatoidalnego zapalenia stawów,
  • liszaja płaskiego,
  • tocznia rumieniowatego.

Działania niepożądane glikokortykoidów

Niestety, przewlekłe stosowanie glikokortykoidów niesie ze sobą poważne skutki uboczne. W przypadku pacjentów przyjmujących te rodzaje leków często stwierdza się występowanie:

  • choroby Cushinga,
  • cukrzycy,
  • nadciśnienia tętniczego,
  • zatrzymania wody w organizmie,
  • zaniku tkanki podskórnej,
  • upośledzenia procesu regeneracji naskórka i błon śluzowych,
  • zapalania mieszków włosowych,
  • przebarwień skórnych,
  • otyłości,
  • jaskry (w przypadku leku stosowanego miejscowo w okolicy spojówek),
  • osłabienia siły mięśniowej,
  • osteoporozy,
  • trądziku,
  • dysfonii,
  • bezsenności,
  • wyraźnego spadku odporności,
  • zaburzeń psychicznych.

Ze względu na liczne skutki uboczne, glikokortykoidy dostępne są w aptekach wyłącznie na receptę. W skrajnych przypadkach stosowanie zbyt dużej liczby tego rodzaju leków może zakończyć się zgonem pacjenta.

Dłuższe przyjmowanie hormonów kory nadnerczy może powodować również nawracające infekcje grzybicze i bakteryjne w obrębie jamy ustnej. Po inhalacji postaci wziewnych pacjent może odczuwać drobny dyskomfort górnych dróg oddechowych, w tym przede wszystkim kaszel i duszności. Krótkie przyjmowanie tego rodzaju leków bardzo rzadko niesie ze sobą ryzyko skutków ubocznych.

Glikokortykosteroidy a inne leki

Hormony steroidowe wchodzą w interakcje z niektórymi substancjami aktywnymi. O ich wdrożeniu w leczenie choroby powinien zadecydować lekarz w oparciu o badania, szczegółowy wywiad lekarski, a także wiedzę na temat chorób współtowarzyszących.

Należy mieć na uwadze fakt, że glikokortykosteroidy znacznie osłabiają leczenie powszechnie stosowanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przyjmowanych na bóle głowy, mięśni i zębów. Co więcej, zwiększa się wówczas ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Ponadto, jednoczesne ich przyjmowanie doustnego z lekami o działaniu przeciwzakrzepowym, sprzyja powstawaniu wrzodów. Niektóre środki antykoncepcyjne z estrogenami w składzie, zwiększają okres półtrwania glikokortykoidów, co wzmacnia ich działanie. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku przewlekłego przyjmowania leków na choroby tarczycy. W takich przypadkach konieczne jest skonsultowanie się z endokrynologiem i dopasowanie odpowiedniej dawki hormonu. Czasami jedynym rozwiązaniem będzie całkowite odstawienie dotychczasowego leczenia. Wyniki badań naukowych wykazały, że hormony steroidowe osłabiają efekt działania leków stosowanych na cukrzycę (szczególnie insuliny). W związku z tym diabetycy, którzy zmuszeni się do przyjmowanie tych środków, są zobowiązani do poinformowania o tym fakcie swojego lekarza.

Glikokortykoidy są hormonami występującymi naturalnie i syntetyzowanymi w przestrzeniach laboratoryjnych. Ich przyjmowanie może przynieść szereg korzyści terapeutycznych, pod warunkiem że przyjmowane są z polecenia lekarza i pod jego ścisłą kontrolą. Warto przy tym pamiętać, że skutki uboczne ich przewlekłego stosowania są stosunkowo częste.


Zobacz też:
Archiwum: luty 2024