Defibrylacja jest jednym z elementów resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Zabieg medyczny polega na przepuszczeniu przez mięsień serca energii elektrycznej przy użyciu specjalnego urządzenia, jakim jest defibrylator. Przeczytaj, jak wygląda i kiedy jest wykonywana!
Defibrylacja elektryczna stosowana jest w przypadku zatrzymania krążenia, a jej zadaniem jest przywrócenie prawidłowej pracy serca. Wykonuje się ją w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia. Defibrylator generujący wyładowania elektryczne umożliwia unormowanie rytmu serca – wszystkie komórki mięśnia sercowego zatrzymują się na chwilę, po czym podejmują właściwą pracę. Obecnie w miejscach publicznych umieszczane są defibrylatory zewnętrzne wydające instrukcje głosowe, z których w razie potrzeby mogą skorzystać nawet osoby bez specjalnego przeszkolenia. Przeczytaj, co warto wiedzieć na temat defibrylacji.
Kiedy wykonuje się defibrylację?
Defibrylacja wykonywana jest w stanach zagrożenia życia wymagających natychmiastowego działania. Najczęściej jest to częstoskurcz komorowy bez tętna i migotanie komór. Zabieg ratuje życie chorych, przywracając prawidłową pracę serca poprzez działanie prądem elektrycznym. Arytmia, zbyt szybka akcja serca, nieskoordynowania i chaotyczna praca poszczególnych mięśni sercowych powoduje nieefektywne pompowanie krwi, co prowadzi do zgonu. Po zastosowaniu defibrylatora komórki serca wstrzymują na chwilę pracę, a następnie ruszają jednocześnie, podejmując prawidłowe działanie.
Co ważne, defibrylacja nie wymaga monitorowania pracy serca zapisem EKG. Jest to związane z tym, że w tym przypadku liczą się sekundy, a życie pacjenta jest zagrożone –– defibrylacja oznacza walkę z czasem.
Czym jest i jak działa defibrylator?
Defibrylację przeprowadza się przy użyciu specjalnego urządzenia, defibrylatora, który generuje wyładowania elektryczne. Aparaty znajdują się w szpitalach, izbach przyjęć, na wyposażeniu mają je ratownicy medyczni. Urządzenie ma dwie elektrody przyklejane do klatki piersiowej pacjenta lub dwie łyżki przykładane do ciała chorego (muszą być one przyciskane z odpowiednią siłą).
Innym rodzajem sprzętu ratującego życie są defibrylatory AED, czyli automatyczne defibrylatory zewnętrzne, które są rozmieszczone w miejscach publicznych. Można znaleźć je w szkołach, na lotniskach, czy w galeriach handlowych. Dzięki nim chorego może uratować przechodzień, który nie ma żadnego doświadczenia i nie został przeszkolony. Automatyczna defibrylacja zewnętrzna polega na postępowaniu zgodnie z odtwarzaną przez urządzenie instrukcją. Wystarczy przykleić do klatki piersiowej elektrody i poczekać na kolejne komunikaty. Defibrylator sam analizuje pracę serca.
Wykonanie defibrylacji
Przed wykonaniem defibrylacji należy upewnić się, że pacjent został prawidłowo ułożony. Najlepiej, by było to suche i twarde podłoże, a ciało chorego nie powinno stykać się z wodą lub elementami metalowymi. Należy także odsłonić klatkę piersiową pacjenta, a następnie nakleić elektrody (np. w przypadku automatycznego urządzenia) na ciało (najlepiej goły, nieowłosiony fragment skóry).
Energia stosowana w urządzeniach zależy od ich rodzaju – dla jednofazowych wynosi 360 J, dla dwufazowych 150–200 J. Wyładowanie elektryczne trwa mniej niż 1 sekundę. W czasie wyładowania elektrycznego osoby udzielające pomocy powinny uważać, by nie dotykać pacjenta, ponieważ grozi to porażeniem prądem. Po wyładowaniu należy dalej prowadzić resuscytację, wykonując uciśnięcia klatki piersiowej oraz sztuczne oddychanie. Po 2 minutach ocenia się stan pacjenta, a w razie konieczności ponawia defibrylację. Procedura może być przeprowadzana w dwuminutowych odstępach.
Zatrzymanie akcji serca a skuteczność defibrylacji
Czy defibrylacja pomoże uratować poszkodowanego? Czy impuls elektryczny pomoże przywrócić prawidłowy rytm serca? Wszystko zależy od tego, ile czasu minęło od zatrzymania akcji serca, a także od tego, czy wcześniej podjęto działania związane z udzieleniem pierwszej pomocy. Każda minuta opóźnienia w wykonaniu defibrylacji zmniejsza szanse przeżycia o około 10%, chyba że świadkowie zdarzenia natychmiast podjęli reanimację. Skuteczność zabiegu zależy także od sposobu wykonywania masażu serca, dlatego tak ważne jest, aby jak najwięcej osób przeszło przeszkolenie z pierwszej pomocy. Ocenia się, że udostępnienie coraz większej ilości defibrylatorów zewnętrznych znacznie zwiększa szanse na przeżycie chorych.
Defibrylacja a kardiowersja
Kardiowersja jest planowanym zabiegiem medycznym przeprowadzanym w przypadku zaburzeń rytmu serca jak migotanie przedsionków czy częstoskurcz komorowy i podkomorowy. W kardiowersji elektrycznej wykorzystuje się impuls elektryczny, natomiast w kardiowersji farmakologicznej – leki. Zabieg kardiowersji elektrycznej przeprowadza się u osób, u których podanie leków nie zlikwidowało problemu. Procedura jest bardzo bolesna, dlatego wykonuje się ją w znieczuleniu bez intubacji. Aparat stosowany podczas zabiegu to defibrylator – ten sam, który służy do defibrylacji (zmienia się jedynie parametry).
Kardiowersja wymaga ciągłego monitorowania zapisu pracy serca (EKG). Klatkę piersiową pacjenta należy w razie konieczności ogolić, następnie przykleić do niej elektrody. Lekarz przeprowadza jedno lub kilka wyładowań, sprawdzając, czy przyniosły oczekiwany efekt. Maksymalny czas trwania zabiegu to 30 minut.
Jak sprawdzić, czy defibrylacja jest konieczna?
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to ustanie mechanicznej czynności serca. Objawy cechujące NZK to:
- brak reakcji poszkodowanego/chorego na bodźce;
- brak wyczuwalnego tętna;
- bezdech.
Zatrzymanie krążenia może być spowodowane pierwotną chorobą, ale także przyczyną pozasercową np. urazem wielonarządowym, krwotokiem. W takiej sytuacji konieczne jest podjęcie próby przywrócenia samoistnego krążenia.
Jeśli nie dysponujesz sprzętem lub jesteś sam, musisz przeprowadzić podstawowe zabiegi – udrożnić drogi oddechowe, wezwać pomoc, wykonać masaż serca i sztuczne oddychanie (30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze). W przypadku, gdy masz do dyspozycji sprzęt lub działasz zespołowo, masz możliwość wdrożenia działań RKO zaawansowanych. Jeśli urządzenie (zewnętrzny defibrylator) wykaże konieczność wykonania defibrylacji, postępuj zgodnie z instrukcją. W przeciwnym wypadku rozpocznij resuscytację 30:2 i kontynuuj do czasu odzyskania przez chorego prawidłowych reakcji.
Jak wygląda opieka poresuscytacyjna?
Jeśli doszło do zatrzymania krążenia, a następnie prób przywrócenie krążenia, uratowany pacjent trafia do szpitala, gdzie kontynuowane jest leczenie. Do możliwych powikłań sztucznej wentylacji, intubacji i defibrylacji należą przede wszystkim:
- napełnienie żołądka powietrzem;
- zachłystowe zapalenie płuc;
- nadmierne rozdęcie płuc;
- odma opłucnowa;
- uszkodzenie, krwawienie z dróg oddechowych;
- złamanie mostka i żeber;
- oparzenia skóry;
- uszkodzenia mięśnia sercowego.
Defibrylacja u dzieci
U dzieci bardzo rzadko obserwuje się zatrzymanie krążenia czy zaburzenia rytmu pracy serca, które wymaga zastosowania defibrylacji. Jednak coraz więcej defibrylatorów rozmieszczonych w miejscach publicznych, jest wyposażonych w specjalne elektrody samoprzylepne dla dzieci, a także w oprogramowanie, które pozwala zastosować mniejszą dawkę energii. Stosuje się je u dzieci w przedziale wiekowym 1–8 lat. Jeśli nie jest możliwe zastosowania mniejszej dawki energii, zaleca się standardowe przeprowadzenie defibrylacji u dzieci powyżej 1. roku życia.
Defibrylacja jest zabiegiem ratującym życie, dlatego warto wiedzieć, jakie są zasady jej wykonywania i kiedy należy sięgnąć po defibrylator. I w tym przypadku niezastąpione są szkolenia z pierwszej pomocy lub filmy instruktażowe dostępne w internecie.
Zobacz też:
- Defibrylator w miejscach publicznych – zasada działania
- NZK, czyli nagłe zatrzymanie krążenia krwi. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) – pierwsza pomoc dla poszkodowanego
- Asystolia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy nagłym zatrzymaniu krążenia krwi. Czy defibrylacja przywróci rytm serca?
- Migotanie komór — zaburzenie pracy serca zagrażające życiu
- Badanie EKG – na czym polega i kiedy stosuje się elektrokardiografię?
- Bradykardia – przyczyny, objawy, diagnostyka. Kiedy bradykardia wymaga leczenia?
- BLS – algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych
- Kardiomonitor – monitor medyczny mierzący parametry życiowe
