Cewnikowanie pozwala oszacować ilość oddawanego przez pacjenta moczu. Stosowane jest często u osób nieprzytomnych, ciężko chorych, poddawanych zabiegom. Sprawdź, jak wygląda procedura cewnikowania!
Cewnik to cienka, elastyczna rurka połączona z woreczkiem (zbiornikiem na mocz). Rurka najczęściej wprowadzana jest do pęcherza moczowego, bywa jednak, że musi być zakładana jeszcze głębiej, aż do moczowodów, a nawet przez skórę wprost do nerki. Zabieg przeprowadza się w celach diagnostycznych oraz leczniczych, gdy mocz nie może być wydalany w naturalny sposób. Wprowadzanie cewnika jest bezbolesne, podczas zabiegu stosuje się znieczulenie, by zminimalizować dyskomfort. Tłumaczymy, kiedy wprowadzenie cewnika jest niezbędne oraz jak wygląda cewnikowanie.
Cewnikowanie pęcherza moczowego – wskazania
Cewnikowanie stosuje się podczas diagnostyki – wtedy, gdy konieczna jest ocena ilości wydalanego moczu, czyli tzw. ocena diurezy. Cewnik jest konieczny do podania środka cieniującego podczas cystografii lub soli fizjologicznej w badaniu urodynamicznym. Procedura stosowana jest u chorych w ciężkim stanie, nieprzytomnych lub poddawanych operacji. Cewnik zakłada się również w wielu innych przypadkach. Do najważniejszych należą:
- zatrzymanie moczu w przeroście prostaty lub zapaleniu pęcherza moczowego oraz kamicy nerkowej;
- urazy krocza (cewnikowanie przez powłoki brzuszne);
- poród;
- chemioterapia dopęcherzowa;
- wycięcie gruczołu krokowego;
- niektóre choroby neurologiczne;
- pęcherz neurogenny.
W wielu przypadkach cewnik zakładany jest na możliwie jak najkrótszy czas, jednak niektórzy pacjenci potrzebują go na stałe.
Jak przebiega zabieg cewnikowania?
Cewnikowanie pęcherza polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego i odprowadzeniu z niego moczu. Do zabiegu używany jest najczęściej tzw. cewnik Foleya zbudowany z lateksowej lub silikonowej rurki połączonej z balonikiem. Tego typu cewnik ma na końcu dwa ujścia – do jednego podpinany jest woreczek na mocz, do drugiego podaje się roztwór soli fizjologicznej, który ma na celu utrzymać cewnik na miejscu i zapobiega jego wysunięciu. Założenie cewnika moczowego nie boli, ponieważ wprowadzaną rurkę pokrywa się specjalnym żelem znieczulającym i antybakteryjnym.
Cewnikowanie przeprowadza się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Mniej skomplikowanym zabiegiem jest wprowadzenie rurki u kobiety, ponieważ ma ona znacznie krótszą cewkę moczową. Zabieg należy wykonywać z wyczuciem, delikatnie.
Rodzaje cewników
Istnieje kilka rodzajów cewników moczowych. Jak wspomnieliśmy najpopularniejszym jest cewnik urologiczny Foleya. Najczęściej jest on stosowany jednorazowo, umieszczany na kilka dni. Pozostałe rodzaje cewników to:
- cewnik Nelatona – sterylny, pakowany pojedynczo, miękki, elastyczny stosowany do jednorazowego opróżnienia pęcherza z moczu;
- cewnik urologiczny Tieman – ze stożkowatą końcówką i dwoma bocznymi otworami odprowadzającymi mocz; cewnik stosowany tam, gdzie nie jest możliwe użycie cewnika Foleya (przerost gruczołu krokowego);
- cewnik zewnętrzny nasuwany na prącie, przezroczysty, z klejem utrzymującym go na miejscu.
Sposoby cewnikowania
U osób, u których konieczne jest cewnikowanie, stosuje się kilka rodzajów tego zabiegu:
- cewnikowanie przerywane stosowane kilka razy dziennie – używany jest cewnik jednorazowy z drenażowaną rurką wprowadzaną do pęcherza; po wypróżnieniu rurka jest usuwana;
- cewnikowanie za pomocą cewnika Foleya – może być stosowane przez kilka dni, a nawet tygodni;
- cewnikowanie nadbłonkowe – cewnik wprowadzany jest przez powłoki brzuszne. Metodę stosuje się w przypadku zablokowania lub patologicznego zwężenia cewki moczowej, a także po zabiegach chirurgicznych.
Cewnik urologiczny – przeciwwskazania do stosowania
Nie zawsze możliwe jest zastosowanie cewnika. Przeciwwskazaniami do przeprowadzenia zabiegu są:
- pozapalne zwężenie cewki moczowej;
- ostre zapalenie gruczołu krokowego;
- przerwanie ciągłości cewki moczowej.
Gdy lekarz podejrzewa uszkodzenie cewki, np. w przypadku urazów dotyczących kości miednicy, decyduje o założeniu cewnika przez powłoki brzuszne. Jest to tzw. nakłucie nadbłonowe.
Powikłania po założeniu cewnika moczowego
Jeśli cewnik pozostaje długo w drogach moczowych, mogą wystąpić powikłania – najczęściej dochodzi do podrażnień lub rozwoju infekcji jak zapalenie pęcherza moczowego lub cewki moczowej. Inne możliwe powikłania dotyczące układu moczowego to:
- zapalenie gruczołu krokowego;
- zapalenie najądrzy;
- zapalenie nerek;
- krwiomocz;
- erozja cewki moczowej;
- ropień;
- przerost zwężający światło cewki;
- reakcja alergiczna na składniki materiału;
- zakażenie krwi;
- kamica pęcherza moczowego.
Jakie objawy mogą świadczyć o zakażeniu układu moczowego? To gorączka, dreszcze, ból głowy i kręgosłupa, pieczenie w dole brzucha, pojawienie się mętnego moczu lub z domieszką krwi. Niepokojący jest również wyciek moczu z cewnika.
Postępowanie w przypadku założenia cewnika
Najważniejsze jest zachowanie higieny i sterylności. Niezbędne jest mycie rąk przed każdym opróżnieniem worka z moczem lub jego wymianą na nowy. Okolice intymne należy myć przynajmniej raz dziennie. Nie należy omijać także zewnętrznej części cewnika. Takie postępowanie zapobiegnie przemieszczaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych do dróg moczowych. Worka nie powinno odłączać się od cewnika bez potrzeby, należy go opróżniać przy pomocy specjalnego kranika.
Osoby zacewnikowane powinny przyjmować dużo płynów i napojów bogatych w witaminę C (sok z czarnej porzeczki, żurawiny). Zazwyczaj lekarz zaleca także przyjmowanie leków odkażających. Chorzy muszą pamiętać, by regularnie opróżniać worek na mocz, nie pozwolić na jego długie zaleganie. O każdej dolegliwości lub podejrzanym objawie należy natychmiast poinformować lekarza.
Jak często należy wymieniać cewnik?
Pacjenci wypisani do domu z cewnikiem nie mogą wymieniać go samodzielnie, zajmuje się tym lekarz lub pielęgniarka. Częstotliwość wymiany zależy od tego, jak długo chory musi go nosić, z czego wykonany jest cewnik:
- lateksowy wymienia się po 10 dniach;
- pokryty silikonem wymaga wymiany po 3 tygodniach;
- silikonowy po 4–6 tygodniach.
Zdarza się, że cewnik należy wymienić znacznie wcześniej. Powodem może być wyciek moczu, zatkanie się rurki, czy rozwój zakażenia dróg moczowych. Wyjmowanie drenu raczej nie jest bolesne, jednak należy robić to umiejętnie. Zbyt gwałtowne usuwanie może nie tylko powodować ból, ale prowadzić do uszkodzenia cewki. Niezwykle istotne jest dobranie odpowiedniej średnicy drenu. Co ważne, pierwsze oddanie moczu po usunięciu cewnika może być bolesne i nieprzyjemne.
Rozmiary cewników
Rozmiar cewnika urologicznego podawany jest w skali French, w milimetrach. Długość cewników dla kobiet to 180 mm, natomiast dla mężczyzn do 400 mm. Cewnik mocuje się do skóry przy użyciu plastra. Worek na mocz ma pojemność od 750 ml do 2 litrów. Najważniejsze jest odpowiednie dobranie akcesoriów do potrzeb pacjenta.
Cewnik ma za zadanie usuwanie moczu z pęcherza moczowego i jest stosowany w sytuacji utrudnionego lub uniemożliwionego samodzielnego, naturalnego oddawania moczu. Okres cewnikowania zależy od schorzenia, rokowań, wskazań lekarzy. Po usunięciu cewnika należy zwiększyć ilość przyjmowanych płynów. W razie jakichkolwiek objawów wskazujących na zapalenia dróg moczowych trzeba zgłosić się do lekarza, ponieważ konieczne może być przyjmowanie leków. Choć wiele osób obawia się założenia cewnika, ta procedura medyczna wiąże się jedynie z pewnym dyskomfortem, a nie bólem.
Zobacz też:
- Cewka moczowa żeńska: choroby, objawy i leczenie
- Ciągłe oddawanie moczu: przyczyny, objawy i sposoby leczenia
- Co ułatwia oddawanie moczu
- Co robić, gdy doskwiera ból pęcherza? Rozpoznanie objawów i ich przyczyn
- Zioła na zapalenie pęcherza — przegląd
- Układ moczowy – najważniejsze informacje. Jak działa naturalny system filtracji w ludzkim ciele?
- Kropelkowe oddawanie moczu u dzieci
- Częste oddawanie moczu na tle nerwowym
