Benzodiazepiny – czym są i jak działają? • NovMed

Benzodiazepiny to leki stosowane przede wszystkim w stanach lękowych. Ich przyjmowanie musi odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza. Jakie są skutki uboczne ich długotrwałego spożywania? Koniecznie przeczytaj poniżej!

Jednymi z farmaceutyków, które wykazują wysokie ryzyko uzależnienia, są benzodiazepiny. To związki chemiczne zbudowane z dwóch pierścieni benzenowych. Mechanizm ich działania polega na pobudzenia układu GABA-ergicznego będącego jedną ze składowych ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu. Układ ten odpowiedzialny jest za wyhamowywanie pracy neuronów, co bezpośrednio przekłada się na funkcje benzodiazepin. Mechanizm działania benzodiazepin pomaga w łagodzeniu reakcji stresowych organizmu, a co więcej zwiększa poziom uwalnianej dopaminy. Ten neuroprzekaźnik zaangażowany jest w układ nagrody i przyjemności w mózgu. Do tej szerokiej grupy leków zalicza się m.in. diazepam, midazolam, lorazepam, klonazepam, alprazolam, oksazepam, i nitrazepam. Dowiedz się więcej!

W artykule znajdziesz informacje na temat:

1. Benzodiazepiny – na co się stosuje?

1.1. W jakim celu stosuje się benzodiazepiny?

2. Benzodiazepiny – jakie są rodzaje?

3. Uzależnienie od benzodiazepin

3.1. Kto nie powinien przyjmować benzodiazepin?

4. Skutki uboczne

4.1. Benzodiazepiny w połączeniu z innymi lekami i używkami

5. Przeciwwskazania

5.1. Benzodiazepiny dla seniorów

6. Przedawkowanie

Benzodiazepiny – na co się stosuje?

Pierwszy rodzaj benzodiazepin został odkryty i zastosowany w medycynie w latach 50. ubiegłego wieku. Od tego czasu świat nauki zsyntetyzował wiele z nich, różniących się między sobą przede wszystkim siłą i czasem działania.

Ponieważ benzodiazepiny działają na receptory GABA, wykazują działanie:

przeciwlękowe;
uspokajające;
miorelaksacyjne;
przeciwdrgawkowe;
nasenne.

Leki z grupy benzodiazepin są często stosowane jako premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi. Znalazły także szerokie zastosowanie w psychiatrii, w tym przede wszystkim w leczeniu bezsenności, napadów lęku i paniki, zaburzeń nerwicowych i fobii. Ponadto niektóre z nich z powodzeniem wykorzystuje się w czasie wzmożonego napięcia mięśniowego, który towarzyszy epizodom padaczkowym.

W jakim celu stosuje się benzodiazepiny?

Wskazania do przyjmowania benzodiazepin są bardzo rygorystyczne i muszą zostać poprzedzone dokładnym wywiadem lekarskim. Neurolog lub psychiatra dobiera również odpowiednią dawkę, co z czasem może ulec weryfikacji. Badania naukowe wykazały bowiem, że gęstość receptorów w mózgu jest indywidualna dla każdego człowieka, a co więcej, wielu z pacjentów wykazuje odporność na działanie niektórych substancji aktywnych. Zdarza się, że dobranie właściwej dawki benzodiazepin zajmuje wiele tygodni, a nawet miesięcy.

Benzodiazepiny najczęściej przepisywane są w celu leczenia m.in.:

bezsenności – tylko do krótkotrwałego leczenia. Nie wolno ich przyjmować zbyt długo, ponieważ mogą dać efekt tzn. odbicia i nasilić objawy bezsenności;
zespołu abstynencyjnego – czyli odstawienia od używek, w tym głównie alkoholu. Krótka kuracja za pomocą benzodiazepin pomaga uzależnionym przejść przez trudny okres niepokoju i pobudzenia, które towarzyszą odstawieniu;
zespołu lęku uogólnionego i napadów paniki – benzodiazepiny działają znacznie skuteczniej niż powszechnie stosowane leki przeciwdepresyjne;
przykurczy mięśniowych;
łagodzenia napadów padaczkowych.

Leki dostępne są w wielu formach, w tym doustnej, dożylnej, domięśniowej i doodbytniczej. Podawane są przede wszystkim osobom dorosłym. Na ogół są dobrze tolerowane przez organizm. Ponieważ mają zdolność do rozpuszczania się w tłuszczach, bardzo szybko przenikają przez barierę krew-mózg i docierają do wybranych receptorów. W związku z tym efekt ich działania jest niemalże natychmiastowy. W przypadku dzieci lekarze wolą przepisywać substancje o łagodniejszym przebiegu i mniejszym ryzyku pojawienia się skutków ubocznych i działań niepożądanych.

Benzodiazepiny to bardzo silne leki wydawane jedynie na receptę. Ponieważ mogą powodować silne uzależnienia, nie wolno zażywać ich bez konsultacji z lekarzem. Warto stosować je najkrócej jak się da. Wówczas nie powodują reakcji toksycznych.

Benzodiazepiny – jakie są rodzaje?

Biorąc pod uwagę czas trwania substancji aktywnej, leki z grupy benzodiazepin podzielono na:

krótko działające (do 8 godzin), w tym triazolam i loprazolam;
o średnim czasie działania (do 30 godzin), w tym oksazepam, alprazolam i nitrazepam;
długo działające (do 60 godzin), w tym diazepam, ketazolam i klobazam.

Lekarz decyduje o tym, który lek należy przepisać pacjentowi.

Uzależnienie od benzodiazepin

Osoby, które przyjmują leki z grupy benzodiazepin w sposób przewlekły, mogą doświadczać stanów przypominających euforię. Tak jak w przypadku niektórych medykamentów, po pewnym czasie dochodzi do wyrobienia tzw. tolerancji na daną substancję aktywną. Oznacza to, że pacjent zmuszony jest do przyjmowania coraz większych dawek leku, ponieważ dawka terapeutyczna nie wywoła spodziewanego efektu klinicznego.

Kto nie powinien przyjmować benzodiazepin?

Ze stosowania benzodiazepin powinny zrezygnować osoby, które mają skłonność do uzależnień. Jak rozpoznać, że jest się uzależnionym od danej substancji aktywnej? W przypadku odstawienia przewlekle przyjmowanego leku mogą pojawić się następujące objawy, w tym:

halucynacje;
bóle głowy i brzucha;
tachykardia;
bezsenność;
drażliwość;
paranoja;
wzmożona potliwość;
uczucie mrowienia skóry;
drżenie mięśniowe;
nudności i wymioty.

Niezwykle trudno jest odstawić benzodiazepiny po bardzo długim czasie ich przyjmowania. Cały proces może zająć nawet od kilku do kilkunastu miesięcy.

Skutki uboczne

Skutki uboczne przyjmowania leków o działaniu uspokajającym i przeciwlękowym wynikają z ich hamującego działania na ośrodkowy układ nerwowy. W związku z tym po zażyciu tych substancji aktywnych może dojść do pojawienia się m.in.:

suchości w ustach;
dezorientacji;
zaparć lub biegunek;
bólów głowy;
niskiego libido;
osłabienia siły mięśniowej;
zaburzeń funkcji kognitywnych;
epizodów depresji.

Im dłużej przyjmuje się benzodiazepiny, tym ryzyko wystąpienia ostrych skutków ubocznych rośnie. W skrajnych przypadkach może dojść do pojawienia się ostrego niepokoju, anhedonii, fobii społecznych, pełnoobjawowej depresji, a także niezdolności do samodzielnego, racjonalnego myślenia.

Benzodiazepiny w połączeniu z innymi lekami i używkami

Należy pamiętać o tym, że benzodiazepiny w interakcji z innymi substancjami aktywnymi mogą powodować szereg reakcji niepożądanych. Nie wolno łączyć ich z alkoholem ani opioidami. Tak silne leki powodujące zahamowanie pobudliwości nerwowej, nie pozostaje bez wpływu na akcję serca i częstotliwość oddychania. Jednoczesne przyjmowanie tak silnych leków stanowi bardzo poważne zagrożenia dla zdrowia człowieka, a nawet może zakończyć się zgonem. Niebezpieczne może być również łączenie tych leków z antybiotykami, antydepresantami, niektórymi substancjami stosowanymi w leczeniu grzybicy, lekami antyhistaminowymi i zielem dziurawca.

Przeciwwskazania

Dotychczas opisano kilka przeciwwskazań do stosowania benzodiazepin. Nie mogą ich przyjmować osoby, które:

cierpią na poważne zaburzenia układu oddechowego np. przewlekła obturacyjna choroba płuc;
borykały się z uzależnieniem od alkoholu lub narkotyków;
karmią piersią;
spodziewają się dziecka.

Benzodiazepiny dla seniorów

Od wielu dekad wiele kontrowersji wywołuje zasadność przepisywania benzodiazepin osobom w podeszłym wieku. Jest to związane z faktem, że w tej grupie wiekowej znacznie częściej dochodzi do rozwoju procesów uzależnień od substancji psychoaktywnych. Co więcej, wyniki badań naukowych wykazały, że stosując benzodiazepiny, znacznie zwiększa się ryzyko rozwoju choroby Alzheimera i innych rodzajów otępień. Mogą powodować krótkotrwałą amnezję.

Z uwagi na fakt, że u seniorów metabolizm jest znacznie osłabiony, a benzodiazepiny lokalizują się w adipocytach, ryzyko długotrwałego oddziaływania na organizm, a tym samym pojawienia się powikłań, jest znacznie większe niż w przypadku młodszej grupy wiekowej. Lekarz, biorąc pod uwagę wszystkie zalety i wady stosowania terapii (korzyści muszą przeważać nad zagrożeniami), może jednak podjąć decyzję o wdrożeniu leczenia benzodiazepinami również u seniorów.

Przedawkowanie

Przyjęcie zbyt dużej dawki benzodiazepin stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo. Może dojść również do zaburzenia równowagi, rozwoju bełkotliwej mowy, pojawienia się problemów ze swobodnym oddychaniem, a także zmiennymi stanami psychotycznymi. W niektórych przypadkach nadmierna senność może zakończyć się śpiączką, a następnie śmiercią.

W warunkach szpitalnych, gdy na oddział zgłosi się osoba, która przedawkowała jedną z benzodiazepin, najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest podanie flumazenilu. Jest to substancja, która działa w sposób antagonistycznie.

Pochodne benzodiazepiny są od lat z powodzeniem stosowane w leczeniu schorzeń o podłożu psychiatrycznym, a także epilepsji. Wyróżniają się bardzo dużą skutecznością, jednakże warto pamiętać o tym, aby stosować je wyłącznie pod nadzorem i z przepisu lekarza. Nierozważne stosowanie benzodiazepin zwiększa ryzyko poważnych powikłań i skutków ubocznych, w tym nawet zgonu. W związku z tym leki z tej grupy nie mogą być nadużywane. Tzw. pigułki szczęścia powodują wiele uzależnień, również wśród bardzo młodych osób.

Zobacz też:

Archiwum: styczeń 2024