Astma oskrzelowa, inaczej zwana dychawicą, charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym przebiegającym z kaszlem, dusznością i świszczącym oddechem. Jakie są przyczyny choroby? Jak wygląda leczenie astmy? Dowiedź się, czytając dalej.
Jedną z najczęściej występujących chorób układu oddechowego jest astma. Jej podłoże może być genetyczne lub środowiskowe. Nasilenie objawów uzależnione jest od wielu czynników, a sam przebieg może się zaostrzyć pod wpływem m.in. alergii i dymu papierosowego. Lekarze alarmują, że na astmę choruje coraz więcej osób, w tym także i dzieci. Jaka może być tego przyczyna? Czy istnieje skuteczna profilaktyka? W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na te i inne pytania.
Czym jest astma oskrzelowa?
Astma zaliczana jest do chorób przewlekłych o charakterze zapalnym. Mimo że jest tak bardzo rozpowszechniona, nadal pozostaje całkowicie nieuleczalna. Co gorsza, bardzo trudno kontrolować jej objawy. Z powodu dość agresywnego patomechanizmu w szybkim tempie atakuje i uszkadza oskrzela. Wraz z postępem choroby dochodzi do dużego upośledzenia wydolności układu oddechowego, co przekłada się w konsekwencji na m.in. mniejszą odporność na wysiłek fizyczny, stres i powszechnie występujące alergeny.
Astma oskrzelowa – statystyki
Zgodnie z danymi statystycznymi w Polsce z powodu astmy cierpi aż 7% osób dorosłych i 8% dzieci. Prognozy nie są optymistycznie, ponieważ szacuje się, że liczba ta będzie stale rosła i do 2025 roku populacja astmatyków będzie wynosiła sumę aż 400 milionów. Warto bowiem podkreślić, że nadal większość chorych nie jest zdiagnozowanych, a tym samym nie ma pojęcia, że astma dotyczy również ich.
Przyczyny astmy oskrzelowej
Rozwój astmy bardzo rzadko jest jednoczynnikowy i składają się na niego zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. W większości przypadków jednak choroba związana jest z komponentem alergicznym. Napad typowych dla schorzenia duszności, kaszlu i skurczy oskrzeli ma miejsce w wyniku bezpośredniego kontaktu z alergenem (najczęściej wziewnym), np. pyłkiem, kurzem, roztoczami i innymi substancjami, które są wdychane wraz z powietrzem.
Do najczęstszych alergenów wywołujących astmę zaliczają się:
- pyłki roślin i zbóż;
- sierść zwierząt domowych (głównie koty);
- zanieczyszczenie powietrza;
- roztocza;
- kurz;
- grzyby pleśniowe.
Bodźce alergizujące po przedostaniu się do układu oddechowego powodują szereg zmian o charakterze zapalnym. Dochodzi wówczas do pobudzenia komórek budujących układ immunologiczny (odpornościowy), które zaczynają produkować czynniki zapalne, w tym histaminę, interleukiny, leukotrieny i prostaglandyny. Substancje te powodują obrzęk błony śluzowej, nadmierne wydzielanie śluzu, skurcz oskrzeli, a także zwiększoną przepuszczalność nabłonka naczyń krwionośnych.
Z czasem, wraz z postępem choroby, obserwuje się całkowity remodeling dróg oddechowych, co obejmuje włóknienie oskrzeli, a w końcu ich obturację.
Wyniki licznych badań naukowych wykazały, że astma oskrzelowa znacznie częściej pojawia się u osób, cierpiących na atopowe zapalenie skóry. To dermatologiczne schorzenie diagnozowane jest w coraz młodszym wieku. Ryzyko choroby jest również znacznie większe w populacji osób z nadwagą i otyłych. Jakie jest tego wytłumaczenie? Okazuje się, że nadmiar tkanki tłuszczowej kumulującej się w organizmie jest doskonałym środowiskiem do rozwoju stanów zapalnych. To z kolei podtrzymuje produkcję określonych czynników, w tym prostaglandyn i interleukin.
Kolejnym czynnikiem, który zwiększa prawdopodobieństwo astmy oskrzelowej, są nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne. Chodzi tutaj przede wszystkim o zapalenia dotyczące górnych dróg oddechowych, w tym nieżyty nos. Długotrwałe przyjmowanie niektórych leków, np. kwasu acetylosalicylowego, również nie działa na korzyść i to właśnie ten czynnik skorelowano z większym ryzykiem rozwoju astmy.
Nie sposób nie wspomnieć o zanieczyszczeniach środowiska, w tym smogu. W układzie oddechowym osób zamieszkujących tereny mocno zurbanizowane stwierdzono zwiększoną obecność cząsteczek, które sprzyjają pojawieniu się objawów astmy już we wczesnym dzieciństwie.
Astma oskrzelowa – rodzaje
Obecnie wyróżnia się dwa rodzaje astmy oskrzelowej:
- alergiczną – inaczej zewnątrzpochodną. Jak nie trudno się domyślić, u jej podłoża leżą reakcje alergiczne. W rozwoju tego rodzaju choroby dominuje produkcja immunoglobuliny E, dlatego też inną nazwą tego rodzaju astmy jest astma IgE zależna. Kluczowe jest to, że bodziec, który powoduje szereg zmian w układzie oddechowym, dla populacji zdrowej jest zupełnie obojętny. Ten rodzaj astmy diagnozuje się znacznie częściej u dzieci, niż u dorosłych;
- niealergiczną – inaczej wewnątrzpochodną. Na jej rozwój nie mają wpływu immunoglobuliny E, w związku z tym nosi również nazwę IgE niezależnej. Rozpoznaje się ją prawie wyłącznie u osób dorosłych. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że atak astmy następuje w tym przypadku na skutek kontaktu z wirusem lub bakterią.
Astma oskrzelowa – czynniki ryzyka
Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej są:
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku tej choroby;
- ekspozycja na zanieczyszczenia środowiskowe;
- dym tytoniowy;
- nadwaga i otyłość;
- częste infekcje dróg oddechowych;
- niski status ekonomiczny;
- przewlekłe przyjmowanie leków NLPZ, kwasu acetylosalicylowego i beta-blokerów;
- spożywanie posiłków bogatych w sztuczne konserwanty i barwniki.
Objawy astmy oskrzelowej
Charakterystycznym symptomem napadu astmy jest duszność, co utrudnia swobodny przepływ powietrza do płuc. Co ważne, ten objaw choroby ma zmienne nasilenie i pojawia się przede wszystkim nad ranem i w nocy. Zaostrzenie duszności obserwuje się również po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym.
Większość osób chorych na astmę doświadcza także ucisku w klatce piersiowej, świszczącego oddechu i kaszlu. Pacjenci skarżą się ponadto na nadmierną męczliwość i ogólne osłabienie organizmu. Stąd też osoby chore na astmę są często kojarzone przez większość społeczeństwa jako mało wydolne, stroniące od aktywności fizycznej i chorowite. Wszystkie dolegliwości w przebiegu astmy mają charakter napadowy i stąd stanowią dla chorych duży dyskomfort, zarówno fizyczny, jak i psychiczny.
Diagnostyka astmy oskrzelowej
Rozpoznanie astmy oskrzelowej jest stosunkowo proste i nie przysparza lekarzom większego problemu. Pierwszym kryterium jest oczywiście wywiad lekarski i pojawienie się typowych dla astmy objawów. Medyk zleca także wykonanie dodatkowych badań czynnościowych układu oddechowego. Standardowym testem jest spirometria, a także próba rozkurczowa. Ponadto, w badaniu fizykalnym, lekarz słyszy charakterystyczne świsty.
Niestety u bardzo małych dzieci postawienie rzetelnej diagnozy jest nieco bardziej skomplikowane. W większości przypadków nie są one zdolne do wykonania prób wysiłkowych, dlatego też jednym kryterium oceny jest wywiad rodzinny. Dotyczy to przede wszystkim dzieci do 5. roku życia.
Astma oskrzelowa – leczenie
Leczenie astmy oskrzelowej jest objawowe. Oznacza to, że nie da się całkowicie wyleczyć choroby, lecz można w miarę skutecznie ją kontrolować za pomocą odpowiednio dobranych leków. Warto jednak pamiętać, że ich dobór jest kwestią indywidualną i zależy od bardzo wielu czynników, w tym wieku, płci, styl życia i obecności chorób towarzyszących.
W związku z tym skuteczne kontrolowanie astmy powinno odbywać się pod całkowitym nadzorem lekarza.
W czasie napadów pacjent przyjmuje leki działające doraźnie. Działają one krótkotrwale, np. beta-mimetyki. W sytuacjach nagłych podaje się substancje aktywne rozszerzające oskrzela, m.in. fenoterol lub salbutamol. Lekami, które pozwalają na skuteczne kontrolowanie choroby, są niektóre sterydy wziewne, w tym glikokortykosteroidy.
W przypadku ciężkich postaci astmy z coraz większym powodzeniem stosuje się leki biologiczne. Są to głównie przeciwciała monoklonalne, w tym m.in. omalizumab, czy też dupilumab.
Gdy dojdzie do poważnego spadku saturacji krwi (stopnia jej wysycenia O2), konieczne może okazać się podanie tlenu. Stan niedotlenienia, czyli hipoksji, grozi bowiem poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym utratą przytomności, a w skrajnych przypadkach nawet śmiercią mózgu.
Astma oskrzelowa często określana jest mianem choroby cywilizacyjnej. Z roku na rok choruje na nią coraz więcej pacjentów na całym świecie. Mimo to schorzenie nadal jest nieuleczalne, a jego leczenie opiera się głównie na minimalizowaniu objawów. Znając przyczynę choroby, można także ograniczać ekspozycję na czynnik alergizujący.
Zobacz też:
- Dychawica oskrzelowa – jak leczyć tę przewlekłą chorobę dróg oddechowych u dzieci i dorosłych?
- Astma – objawy, przyczyny i leczenie. Wszystko, co należy wiedzieć o astmie oskrzelowej!
- Pulmicort – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. W jakich sytuacjach można podać Pulmicort? Czy jest to lek bezpieczny dla dzieci?
- Układ oddechowy człowieka — budowa, funkcje, najczęstsze choroby
- Czym jest Nebbud? Sprawdź, do czego służy preparat Nebbud. Dawkowanie, skutki uboczne i środki ostrożności
- Ectodose – charakterystyka leku. W czym może pomóc ten uniwersalny środek do inhalacji? Dawkowanie i zastosowanie
- Ketonal – co to jest i do czego służy? W jaki sposób dawkować Ketonal? Przeciwwskazania i skutki uboczne
- Ventolin – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. Kto może zażywać lek Ventolin? Czy jest bezpieczny dla kobiet w ciąży i karmiących piersią?
